Magdalena Szpunar

skany publikacji::   DJVU PDF
Przy cytowaniu zastosuj nastpujcy opis bibliograficzny:
Magdalena Szpunar,
Spoecznoci wirtualne - realne kontakty w wirtualnym wiecie,
L. Haber, M. Niezgoda (red.), Spoeczestwo informacyjne. Aspekty funkcjonalne i dysfunkcjonalne, Krakw, Wyd. UJ, 2006, s. 158-167

Mgr Magdalena Szpunar

Uniwersytet Jagielloski

Instytut Socjologii

 

Spoecznoci wirtualne realne kontakty w wirtualnym wiecie

Zauwaa si, i w myleniu wspczesnym dominuje wrcz magnetyczne zafascynowanie wsplnot, ktre sprawia, i snuje si baniowe opowieci o zagubionej, totalnej wsplnocie, ktr naley odzyska (Marody, Giza-Poleszczuk 2004: 104). By moe dzieje si tak, e rzeczywisto wirtualna i funkcjonujce w niej spoecznoci wirtualne staj si ucielenieniem ideau o wsplnotowoci. W dyskusjach nad rzeczywistoci wirtualn bardzo czsto pojawia si argument owej magicznoci. w wirtualny wiat tak bardzo pociga, bo jest w nim co romantycznego. Zaburza on w pewien sposb trzy jednoci: miejsca, czasu i akcji i przez to staje si tak atrakcyjny. Modzi ludzie zapatrzeni w wirtualne wsplnoty dostrzegaj w wirtualnym wiecie mityczn Arkadi, kraj idylliczny, mlekiem i miodem pyncy. Wielu z nich idealizuje swoich wirtualnych przyjaci, przekonujc, e tam czekaj na nich pikniejsi, modsi, bardziej przyjani i naprawd prawdziwi przyjaciele. Wirtualna rzeczywisto staje si owym magicznym miejscem, ktre cho trudne do zoperacjonalizowania, staje si bardziej wyczuwalne intuicyjnie, ni wytumaczalne w sposb racjonalny, naukowy. Trudno nie odnie wraenia, i w tym magicznym wirtualnym wiatku, wicej emocji i uczu, ni racjonalnej, chodnej kalkulacji. Jeszcze trudniej nie zgodzi si z tym, e dla wielu w wirtualny wiat staje si bardziej realny, ni wiat rzeczywisty. Nie chciaabym przez to jednak powiedzie o czym zapomina wielu autorw e wiat wirtualny, to wiat nierealny fikcyjny. Naley pamita, e mimo, i w procesie komunikacji CMC[1] cznikiem staje si komputer, po jednej i po drugiej stronie cza komunikuje si ywa, prawdziwie fizyczna istota. A. Ben-Zeev prbujc odkry fenomen popularnoci bycia w Sieci pisze nie trzeba wiele robi ani inwestowa, eby wkroczy do tego wyimaginowanego raju. W kadej chwili w sieci niecierpliwie czkaj na nas miliony ludzi. S dostpni i atwo ich znale (Ben-Zeev 2005: 35-36).

Paradoksalnie zauwaa si, e rzeczywisto wirtualna moe uczyni sztuczno bardziej rzeczywist, ni w przypadku realnej rzeczywistoci. Dzieje si tak np. w przypadku symulacji lotw, gdzie najbardziej zaawansowane i najduej znane zastosowanie rzeczywistoci wirtualnej, jest bardziej realistyczne, ni latanie rzeczywistym samolotem. Symulator lotw daje moliwo skonfrontowania pilota z wieloma niemoliwymi do zademonstrowania w realnym wiecie sytuacjami (Negroponte 1997: 98). N. Negroponote susznie zauwaa, i sformuowanie rzeczywisto wirtualna winno otrzyma nagrod w konkursie na najlepszy oksymoron, wyprzedzajc pojcia tak sprzeczne treciowo jak sodki bl, czy sztuczna inteligencja.

O tym jak bardzo realny i znaczcy w naszym yciu jest wiat wirtualny odzierany nierzadko z atrybutw realnoci, moe wiadczy chociaby fakt, i dochodzi do rozwodw z winy kontaktw komputerowych. Taki znamienny proces opisuje Polityka, Goka (...) przebywaa ju wwczas w wirtualu i miaa porwnanie, jak yj inni ludzie. S przyjani, umiechnici, pewni siebie i adnie si wysawiaj (poprawn polszczyzn) (...) Do informatycznego sownika Goki doszo nowe sowo: czatowa. Prosto na jej st w bloku cichego, szarego miasteczka W. spyway ciekawe punkty widzenia. Rozmawiaa onlajn z dyplomatami z ciepych krajw, zdobywcami gr, krlowymi piknoci, kulturystami, synnymi aktorkami, ludmi o nieprzecitnym ajkju (ale by moe tylko si za takich podawali) (Koodziejczyk 2005). atwo mona zauway, i potwierdzaj si tutaj moje spostrzeenia o idealizacji wirtualnych przyjaci. Oczywicie mowa tutaj o takich kontaktach, gdzie osoby ktre komunikuj si ze sob przez Internet, nie znaj si poza wirtualn rzeczywistoci. Warto bowiem zauway, i w przypadku komunikacji CMC mamy do czynienia z trzema rodzajami kontaktw:

-          kontakty zawarte w rodowisku wirtualnym i tam trwajce

-          kontakty zawarte w rodowisku wirtualnym, ale wykraczajce poza rzeczywisto wirtualn (np. spotkania face-to-face)

-          kontakty zawarte w rodowisku realnym (realu), dla ktrych rodowisko wirtualne jest tylko platform komunikacyjn (np. formalna e-mailowa komunikacja biznesowa)

Funkcjonujce w literaturze pojcie czowieka, ktry nie jest samotn wysp, zyskuje nowego znaczenia we wspczesnym wiecie. Obok wyranie podkrelanych procesw indywidualizacyjnych, warto zwrci uwag na bardziej globalnych charakter stosunkw midzyludzkich, choby poprzez komunikacj CMC, ktrej rdzeniem sta si Internet, oplatajcy sw pajczyn niemal cay wiat. W tym globalnym wiecie, gdzie zmiana staje si najbardziej istotnym elementem otaczajcej nas rzeczywistoci, poczucie osamotnienia w tumie staje si jednym z najbardziej wymownych obrazw stosunkw midzyludzkich. B. Szacka uwaa, i denie do osobistych osigni, racjonalno, sekularyzacja i indywidualizm to kulturowe cechy spoeczestwa przemysowego (Szacka 2003: 102). Naturalne wsplnoty chyl si ku upadkowi. Jak zauwaa P. Sztompka ludzie ulegaj wykorzenieniu, atomizacji, roztapiaj si w anonimowej masie pracownikw, urzdnikw, elektoratu, czy publicznoci (Sztompka 2002: 568). w samotny tum opisywany przez D. Riesmana gorczkowo szuka alternatywnych wizi i jakichkolwiek wsplnot, ktre oferowayby cho namiastk funkcjonowania w grupie i niweloway negatywne skutki osamotnienia, mimo codziennej egzystencji w tumie ludzi. Dzisiaj zmienne takie jak klasa, pe, etniczno, nie determinuj czowieka do koca ycia i nie stanowi znamienia do koca ycia. A. Giddens zauwaa, e w dzisiejszych czasach jednostki w znacznie wikszym stopniu, ni kiedykolwiek przedtem mog same ksztatowa swoje wasne ycie. Znaczenie tradycji i zastanych wartoci nie ma ju dzisiaj takiego znaczenia jak kiedy, rozmywaj si wzory tosamociowe trudno wic o znaczcy drogowskaz w yciu (Giddens 2004: 84). F. Fukuyama wspczesn kultur nazywa kultur wybujaego indywidualizmu, ktr cechuje osabienie norm spoecznych, osabienie wizi rodzinnych, narodowych oraz wizi niewielkich wsplnot miejskich i terytorialnych. Owe zmiany technologiczne J. Schumpeter nazywa twrczym zniszczeniem (Fukuyama 2000: 15). Rwnie i M. Castells zwraca uwag, i wspczenie dominujc tendencj zwizkw spoecznych jest wanie indywidualizm. Twierdzi on i od dominacji zwizkw pierwotnych osadzonych w rodzinie i spoecznoci, przez zwizki wtrne osadzone w stowarzyszeniach, brniemy ku zwizkom trzeciego rzdu, ktre opieraj si na sieciach skoncentrowanych wok jednostki. Castells nazywa je spoecznociami spersonalizowanymi, stanowic przypadek sprywatyzowania ycia spoecznego (Castells 2003: 148-149).

Myl, e naley skoczy z myleniem, e w Internecie mamy do czynienia z wyimaginowanymi kontaktami. By moe dzieje si tak dlatego, e wanie operuje si przymiotnikiem wirtualny, co wielu z nas wprowadza w mylowy zauek. Mona rwnie postawi hipotez, i owe pejoratywne postrzeganie wirtualnego wiata wie si z tym, i czsto w stosunku do osb chorych psychicznie mwi si, e tworz sobie alternatywne wiaty, takie wanie wirtualne, wykreowane wedug wasnych potrzeb i moliwoci. miem twierdzi, e spoecznoci wirtualne s tak samo realne, jak te ze wiata fizycznego, rni si jednak platform kontaktw, co oczywicie w pewien sposb je rnicuje od spoecznoci w wiecie fizycznym. P. Wallace tak opisuje fenomen sieciowych przyjani Dwie osoby odkrywaj, e istnieje midzy nimi co wyjtkowego, i zaczynaj si ze sob komunikowa za pomoc poczty elektronicznej. Z czasem zwizek moe si rozszerzy, obj rozmowy telefoniczne, wymian fotografii i wreszcie bezporednie spotkania ale znowu niekoniecznie. Cokolwiek by czyo wirtualnych przyjaci czy romantycznych partnerw, ich zwizek moe si ograniczy do miejsca, w ktrym si rozpocz do cyberprzestrzeni (Wallace 2001: 178). Mimo, i Internet jest najczciej wykorzystywany wanie jako forma kontaktu mailowego, to jednak w komunikacji interpersonalnej, to komunikatory s najwygodniejsz, najszybsz, bo synchroniczn form komunikacji i wydaje si, e najczciej wanie wybieran jako forma komunikacji. 90,4% badanych amerykanw uywa Internetu w celu komunikacji zarwno poprzez kontakt e-mail, jak i poprzez komunikatory Internetowe warto zauway, i ten sposb korzystania z Internetu znajduje si na pierwszym miejscu jeli chodzi o korzystanie z Internetu przez amerykanw (Cole, Suman i in. 2004). Polscy studenci najczciej wysyaj maile 78,3%, na drugim za miejscu znajduj si wanie sieciowe komunikatory, z ktrych korzysta 72% badanych studentw, za 54,4% wyszukuje w Internecie rnorodnych informacji (Szpunar 2005: 303). Osoby pytane o powody angaowania si z kontakty online najczciej wymieniaj jako gwny motyw niezaspokojone fantazje i pragnienia w zwizkach poza sieci. Jednake mimo, i wiat online pozwala wykreowa siebie w dowolny sposb, jest ona bardzo realna w swym wymiarze, gdy jak zauwaa badacz zwizkw online w tego typu relacje s zaangaowani ywi ludzie z krwi i koci (Ben-Zeev 2005: 16). Mimo wielu wyimaginowanych aspektw tego typu relacji, nie s one wyimaginowane, cyberprzestrze naley traktowa jako cz rzeczywistoci (tame) mona by powiedzie jej przeduenie, poszerzajce jednie zakres spoecznych kontaktw.

Z Raportu Gazety Wyborczej Modzi 2005 wynika, i w spdzaniu wolnego czasu modziey coraz wicej miejsca zajmuje korzystanie z nowych mediw, ktre w ich yciu odgrywaj donios rol. Dla 89% procent badanych Internet to rdo wyszukiwania informacji, dla 77% moliwo kontaktu mailowego. 62% modych wysya przez Internet SMS-y, a co drugi ankietowany (53%) korzysta z komunikatorw np. Gadu-Gadu, ICQ. Niemal co drugi badany twierdzi, e Internet suy mu do kontaktowania si ze znajomymi (49%), za dla 19% Internet to rdo zawierania nowych znajomoci (Raport Gazety Wyborczej - Modzi 2005). A. Meller zauwaa, i przedstawiciele pokolenia Internetu w duej mierze swoje kontakty towarzyskie realizuj wanie przez Internet. Wykorzystuj w tym celu kilka mediw jednoczenie rozmowy przez komunikator, jednoczesne sprawdzanie poczty i komentowanie wiadomoci na blogach, do tego rozmawianie przez telefon (zwykle komrkowy, rzadko stacjonarny), pisanie SMS-w, suchanie muzyki czy radia bd ogldanie ktem oka wydarze w telewizji to wszystko w jednej chwili (Meller 2005). Trudno nie odnie wraenie, e owe zwizki s niezwykle ulotne i prowizoryczne cho oczywicie nie zawsze tak bywa. Z. Bauman ow ulotno zwizkw interpersonalnych okrela hasem enter i escape zwizki (Bauman 2003). A. Borowiec zauwaa, i kliknicie myszy wraz z dodaniem zdjcia zstpuje wyjcie z domu, podejcie do kogo i ogrom rytuaw, jakie tutaj nastpuj (Borowiec 2005b). Niektrzy socjologowie wyraaj obaw, e nie pozostanie, to bez wpywu na przyszo przyszych pokole i prawdopodobnie bd zmienia partnerw, ni czyni si to teraz. Psychologowie twierdz, i ten sposb komunikacji sprawia, e modzi ludzie zapominaj, jak komunikowa si z ywymi ludmi (tame).

Jakie s wic owe internetowe kontakty? Jaki maj charakter i na czym polega ich specyfika? Jak susznie zauwaa P. Wallace niektrzy uwaaj, e sieciowe kontakty, to tylko przelotne znajomoci korespondencyjne kolegowanie si epoki high-tech i bez interakcji face-to-face nie ma mowy o powanych zwizkach. O tym jednak, i sieciowe zwizki mog by tak samo wane i znaczce, jak te nawizane w realu, wiadczy mog maestwa par, ktre poznay si wanie za pomoc Internetu. Cho nie ma oficjalnych statystyk dotyczcych tego, ile par poznao si wanie za pomoc Internetu, jednego moemy by pewni, ta liczba stale wzrasta. Z bada wynika, i zwizki sieciowe analogicznie do wszystkich innych typw zwizkw zmieniaj si z upywem czasu, niektre s niezwykle intensywne i trwae inne pytkie i krtkotrwae (Wallace 2001: 180). Z bada wynika, i relacje internetowe, s w wikszoci przypadkw podtrzymywane i pogbiane w realu, a 64% modych, ktrzy poznali kogo przez Internet, spotykao si z t osob osobicie, a 46% nadal utrzymuje z ni kontakt (Raport Gazety Wyborczej - Modzi 2005).

 

Ryc. 1. Znajomoci zawarte przez Internet i ich trwao

rdo: oprac. wasne, na podst. Modzi 2005 Raport Gazety Wyborczej

 

Komunikacyjne aspekty korzystania z Internetu s znaczce jeli chodzi o modych ludzi. 62% badanych wysya przez Internet SMS-y, 53% korzysta z sieciowych komunikatorw typu Gadu-Gadu, ICQ, 49% kontaktuje si z obecnymi znajomymi, 19% zawiera znajomoci przez Internet, 21% uczestniczy w dyskusjach na forach, a 15% bierze udzia w czatach (Raport Gazety Wyborczej - Modzi 2005).

Z bada TNS OBOP wynika, i jednym z istotnych powodw korzystania z Internetu jest wanie moliwo nawizywania nowych kontaktw, znajomoci w sieci szuka niemal poowa jej uytkownikw (47%). Jako jeden z gwnych powodw, dla ktrych uytkownicy Internetu kontaktuj si z innymi osobami w sieci jest moliwo porozmawiania z ciekawymi ludmi (51%). Znaczcym elementem komunikacji internetowej jest dla badanych te moliwo pozostania anonimowym (37%), sposobno do utrzymywania kontaktu ze znajomymi (34%), wymiany dowiadcze, informacji (27%), ale take poszukanie osb o podobnych zainteresowaniach (25%) (TNS OBOP 2005).

Ryc. 2. Powody korzystania z czatw, pogawdek internetowych.


rdo: TNS OBOP, Internet prawdziwe uczucia w wirtualnym wiecie, 11 lutego 2005; badani N=1003.

 

Badani przez TNS OBOP wskazuj na emocjonalno-erotyczne aspekty korzystania z Internetu. 13% chwali sobie Internet za moliwo porozmawiania o sprawach intymnych, takich o ktrych trudno rozmawia si z innymi w cztery oczy, 12% wspomina o szukaniu bratniej duszy czy wrcz mioci (to o czym pisaam wczeniej, a wic Internet jako owo magiczne miejsce), 11% deklaruje sposobno umwienia si na randk (TNS OBOP 2005). Nie wydaje si by to zaskakujce zwaywszy na fakt, ile osb korzysta z nazwijmy to serwisw randkowych, w serwisie sympatia.onet.pl mamy niemal 1300000 zarejestrowanych profili, w serwisie randki.interia.pl niemal 900000 zarejestrowanych profili, za w serwisie randka.wp.pl ponad 750000 osb co daje niebagateln liczb niemal 3000000 osb. Zauwaa si, i wiele osb decyduje si na poszukiwanie swej jedynej mioci wanie za porednictwem witryn internetowych, nazywanych czsto elektronicznymi biurami matrymonialnymi, mimo, i cz ofert zamieszczonych w tego typu serwisach, to oferty bez zdj lub oferty, ktre kto zamieci dla artu (Lewicka-Wojnarowicz 2005: 154). R. Tadeusiewicz, ktry nazywa Internet cybernetyczn swatk, widzi w tego typu zachowaniach pewn sprzeczno z ludzk natur z drugiej strony zauwaa, e wikszo skojarzonych przez Internet par, nigdy nie miaa szansy by si pozna, gdyby nie to medium. Jako gwny atrybut Internetu jako elektronicznej swatki, waniejszy nawet od pokonywania barier przestrzennych, wymienia si niwelacj barier psychologicznych, ktre tak czsto wystpuj w kontakcie bezporednim (Tadeusiewicz 2002: 199-201). Zauwaa si, i im silniejsza i gbsza interakcja online, tym wiksz realno psychiczn jej przypisujemy. Ow realno wzmacnia gos lub obraz, jaki moemy wysa za porednictwem Internetu im bardziej owe sygnay wydaj nam si naturalne i wymagaj mniejszego zakresu kontroli ich prawdziwoci, tym bardziej odbieramy je jako realne (Ben-Zeev 2005: 17). Ocena realnoci otrzymywanych sygnaw zaley rwnie od takich cech jak prdko i czstotliwo wypowiedzi zachodzi tu rwnie podobna zasada, im bardziej odbierane sygnay przypominaj te ze wiata offline, tym s postrzegane, jako bardziej realne (tame).

Dla 8% respondentw powodem przebywania w sieci jest moliwo zapoznania kogo, z kim mona si nastpnie umwi na ywo, czyli w tzw. realu, za dla 4% jest to okazja do poznania yciowego partnera. Przeszo poowa internautw, ktrzy maj na koncie znajomoci zawarte w sieci, rozmawia ze swoimi internetowymi znajomymi na tematy zwizane z seksem, jednake z bada wynika, i tego typu rozmowy prowadzi si nie ze wszystkimi, a jedynie z wybranymi internautami. Do najmniej powcigliwych w kwestii rozmw o erotyce czciej zaliczaj si mczyni (zaledwie 35% takich rozmw nie prowadzio), osoby w wieku 20-24 lata (37%), pozostajce w zwizku nieformalnym (37%), ktre spotykaj si w realu z niektrymi ze swych internetowych znajomych (22%) oraz poszukujce w sieci informacji zwizanych z seksem (27%). Mimo, i rozmowy internetowe o seksie wydaj si internautom bardzo atrakcyjne, to wirtualny seks nie jest dla nich rwnie satysfakcjonujcy jak seks z rzeczywistym partnerem, co deklaruj niemal wszyscy badani (97%) (TNS OBOP 2005). Komunikacja online w celach nazwijmy je umownie romantycznych ma kilka zasadniczych cech (Ben-Zeev 2005: 22):

- skpe informacje jakimi partnerzy dysponuj na swj temat (szczeglnie na pocztku znajomoci)

- istotna rola wyobrani (brak fizycznego kontaktu z osob powoduje, i wyobrania przejmuje cze funkcji zazwyczaj wykonywanych przez narzd wzroku)

-          opieranie si na umiejtnociach pisarskich i komunikacji werbalnej

-          oddzieleni przestrzenne

-          brak cigoci w komunikacji i marginalne zaangaowanie fizyczne

A. Ben-Zeev twierdzi, e za niezwyka si przycigania cyberprzestrzeni odpowiedzialna jest wanie wyobrania, interaktywno, dostpno i anonimowo. Dwie pierwsze z tych ech pozwalaj na przeycie ekscytujcych interaktywnych kontaktw, dwie kolejne wskazuj na aspekty tego typu kontaktw dostpno wic si z nisk cen tego typu dziaa, za anonimowo z niewielkim ryzykiem, jakie si wie z tego typu kontaktami (Ben-Zeev 2005: 34).

Mona by przypuszcza, e sieciowe kontakty szczeglnie te, ktrych podoem byy grupy tematyczne ograniczaj si do okrelonej grup dyskusyjn tematyki. Mona by postawi hipotez, i dyskusje osb, ktre w ten sposb si poznay, bd wykazywa tendencj do monotematycznoci. Okazuje si jednak, i respondenci wykazywali, e ich sieciowe zwizki wykraczay poza tematyk grupy dyskusyjnej dziao si tak w przypadku ponad poowy badanych (Wallace 2001: 180).

Klasycznego socjologa trudno przekona, i mona mwi o spoecznoci (community) bez signicia do przestrzeni, jako jednego z jej elementw konstytutywnych. B. Wellman proponuje jednak by odrzuci definiowanie wsplnoty w terminach przestrzennych, raczej kierujc si w stron definiensu poprzez sieci (Wellman 1994: 28-45). Moim zdaniem mona mwi o spoecznociach wirtualnych, kadc jednak akcent nie na wspln przestrze, a raczej na funkcj wsparcia. Doskonale nowy rodzaj spoecznoci opisuje definicja Barryego Wellmana spoecznoci s sieciami wizi midzyludzkich, ktre s rdem ycia towarzyskiego, wsparcia, informacji, poczucia przynalenoci i tosamoci spoecznej (Wellman 2001). Interakcje czonkw wsplnot wirtualnych s aprzestrzenne, std trudno tutaj stosowa klasyczne teorie socjologiczne. Czonkowie wsplnot wirtualnych twierdz, i sieci komputerowe stanowi pewien rodzaj sieci spoecznych, pokonujcych wielkie dystanse przestrzenne (Rheingold 1993), a komunikacja komputerowa podtrzymuje wizi spoeczne poprzez wiadomoci elektroniczne (e-mail), grupy dyskusyjne[2], usenet[3], IRC[4] dostarczajc poczucia przynalenoci

Internet dla milionw ludzi, ktrzy codziennie rutynowo loguj si do Sieci nie jest innym wiatem. Mimo wielu obaw jakie wyraa si pod adresem wirtualnego wiata, jest raczej tak, jak twierdzi B. Wellman, Internet miast izolowa rozszerza zakres kontaktw z realnego wiata, czc ludzi w zindywidualizowane, elastyczne sieci spoeczne (Wellman). Komunikacja online czy to e-mailowa, poprzez komunikatory, pokoje rozmw (czaty) nie staje si zagroeniem dla kontaktw twarz w twarz, stajc si dodatkowym rdem kontaktw. Zauwaa si, e ci, ktrzy bardzo czsto korzystaj z Internetu rwnie czsto kontaktuj si z innymi osobami face-to-face albo telefonicznie, jak osoby bardzo rzadko, albo wcale nie korzystajce z Internetu (tame). Obawy o izolacj od prawdziwego ycia wydaj si by gboko przesadzone. CSSNs (ang. computer-supported social networks) komputerowe sieci spoeczne staj si baz dla spoecznoci wirtualnych, opartych wanie gwnie o ansychroniczn komunikacj tekstow. Jak zauwaa Wellman ogranicza to w znaczcy sposb moliwoci autoprezentacji, ale take sprawia, e tego typu komunikacja staje si niemal wolna od jakiegokolwiek typu zahamowa, sprzyjajc zachowaniom twrczym, ale take wulgarnym i agresywnym (Wellman 1996: 213).

Od duszego czasu intensywnie debatuje si nad negatywnymi aspektami Internetu. Podkrela si na alienacj jednostek, zanik wizi pierwotnych i rzekome odczowieczenie ludzkich interakcji, ktrych przyczyn ma by wanie komunikacja CMC. C. Stoll tak pisze o tym co dzieje si w wirtualnym wiecie wszystko co si dzieje w sieci, jest metafor: rozmow bez mwienia, umiechaniem si bez poruszania ustami i obejmowaniem bez dotykania (Stoll 2000: 56). Trudno jednak nie zauway, i owa pozornie sztucznie wykreowana metafora tak bardzo potrafi wciga i angaowa nasze emocje. Potrafi wiza ze sob ludzi na wiele lat lub wciga ich w ostre konflikty i zaarte spory zwane w internetowym slangu flame war. Moe wreszcie prowadzi do prawdziwego uzalenienia od Sieci, z objawami analogicznymi do innych typw uzalenie - skoro wic ten wiat tak bardzo wyimaginowany, dlaczego czyni tyle spustoszenia z ludmi, ktrzy przecie stykajc si z wirtualnym wiatem s zdaj si by - wedug Stolla - nieprawdziwi? Z pewnoci nie jest to sztuczny wiat, funkcjonuj w nim bowiem prawdziwi, realni ludzie, z caym bagaem emocji i odczu ktre przenosz do internetowego rodowiska. Logujc si do Internetu nie stajemy si nagle maszynami, marionetkami pozbawionymi reagowania. Jest to z pewnoci inny wiat, rzdzcy si swoimi wasnymi prawami, ale to dalej wiat, w ktrym funkcjonuj ywi ludzie. Zwizki powstae i funkcjonujce za pomoc Internetu maj bardzo ambiwalentny charakter. Gwne antynomie rzdzce zwizkami uczuciowymi online to (Ben-Zeev 2005: 44-69):

-          odlego i bezporednio (w cyberprzestrzeni fizyczna lokalizacja ma mae znaczenie; niektrzy uywaj tutaj terminu mierci fizycznej odlegoci; mimo przestrzennego oddzielenie w sieci wszystko jest blisko na odlego wcinicia kilku klawiszy na klawiaturze)

-          zwiza i bogata komunikacja (komunikacja online opiera si na ograniczonej liczbie sygnaw niewerbalnych, nierzadko cakowicie jest ich pozbawiona; jednake mona twierdzi, i maa liczba sposobw komunikacji moe skania do bardziej pogbionych informacji)

-          anonimowo i otwarto (wiksza anonimowo wpywa z reguy na wiksza odkrywani si, a co za tym idzie wiksz poufao i blisko)

-          szczero i oszukiwanie (atwo przekaza nieprawdziwe informacje, ale wiksza otwarto w sieci z reguy wie si z wiksz szczeroci)

-          cigo i niecigo (zwizki internetowe s niecige pod wzgldem fizycznym i czasowym, poniewa komunikacja online nie jest ciga, ale s one cige w sensie emocjonalnym)

-          marginalne zaangaowanie fizyczne i znaczne zaangaowanie psychiczne

Internauci nie odrealniaj kontaktw CMC. Doskonale zdaj sobie spraw, e po drugiej stronie cza, maj do czynienia z yw istot ludzk w Internecie rozmawiamy z CZLOWIEKIEM po drugiej stronie, nie z maszyn. Z czowiekiem ktry MA uczucia i ktry niejednokrotnie potrzebuje czasu na odpowied. Ba, w Internecie wanie ma tego
czasu zawsze wicej ni w rozmowie w cztery oczy
. Zdaj sobie spraw, e dziki komunikacji CMC wiele elementw komunikacyjnych zostaje uatwionych w Internecie (zakadamy kontakty czysto tekstowe) masz zdecydowanie wiksz wygod - to TY decydujesz ile z Twoich uczu i reakcji przekaesz drugiej osobie. Ale jeli ludzie si naprawd dobrze znaj (i s "zyci z Sieci", tzn maj ju jakie kilkuletnie dowiadczenie) to nie ma ani wikszych problemw z przekazaniem wszystkiego, ani rnic midzy kontaktami tekstowymi, gosowymi i oko-w-oko. Dostrzegaj rwnie utrudnienia zwizane z tego typu komunikacj przez komputer nie krzyknie na Ciebie, ani si nie zezoci. Nie zobaczysz, e si krzywi na to co mwisz, albo ze si z Ciebie mieje. Czasem te nie wiesz, e go urazisz, lub e si na Ciebie o co obrazi, bo zanim odpowie to mu przejdzie. Jak ma zy humor i nie ma ochoty z Tob gada to wcale tego nie wiesz , tylko mylisz, e go akurat nie ma przy komputerze. Nie potrafisz tez pozna w czasie rozmowy, e jest np zmczony lub znuony t rozmow. Tak samo on si nie stresuje i nie przejmuje twoimi uczuciami. W realu jest zupenie inaczej i kto si tego nie nauczy nie bdzie radzi sobie w kontaktach z innymi[5]. U. Jarecka twierdzi, e znajomoci internetowe to bardzo bezpieczny sposb na komunikacj, nie widzc osdzajcego spojrzenia, mona opowiada o rzeczach, o ktrych normalnie nie wspomina si nikomu, w sieci mona by agresywnym, przez Internet ludzie jawnie okazuj zbulwersowanie, frustracj, nie przebieraj w sowach (Borowiec 2005a). Jarecka uwaa, e z takim stylem ycia modych nie mona walczy oni wczaj komputer i otwieraj jednoczenie pi okienek - pisz maila, prac semestraln i w tym samym czasie rozmawiaj przez Gadu Gadu z kilkoma osobami. To taka fragmentaryzacja ycia, ktrej nauczyli si choby z telewizji, gdzie 15-minutowe bloki programowe przerywa 7 minut reklamy. Nad tym nie mona si skupi, wic oni nie potrafi inaczej (tame). Mimo, i nie ma dowodw na to, e ludzie bardziej prowizorycznie si ze sob wi, to jak twierdzi F. Fukuyama nasze wzajemne wizi s obecnie na og mniej trwae, mniej gbokie i obejmujce mniejsze grupy (Fukuyama 2000: 14).

Stoll pisze wprost komputery izoluj nas od siebie, zamiast jednoczy. W sieci poznajemy drugiego czowieka tylko od jednej strony. Uwaam, e jest (moe by) inaczej, mamy bowiem szans oceny czowieka nie pryzmat caego szafarzu jakim dysponuje, statusu spoecznego, jaki moe prezentowa poprzez ekskluzywny ubir, czy ton gosu, ale mamy szanse dokona oceny na podstawie tego, jakim jest czowiekiem wewntrznie, ile ma do powiedzenia, bez caej otoczki bogactwa, ktra dodaje mu prestiu i by moe wpywa na wysokie poczucie wartoci. W sieci wic atrakcyjna blondynka moe nie mie szans na porozmawianie z kimkolwiek, bo nie ma nic wartociowego do powiedzenia, a zakompleksiony nastolatek, o niezbyt atrakcyjnej fizys ma szans sta si internetowym guru.

Bibliografia:

1.        Bauman Z. 2003: Razem osobno, Wydawnictwo Literackie, Krakw

2.        Ben-Zeev. 2005: Mio w sieci. Internet i emocje, Rebis, Pozna

3.        Borowiec A. 2005a: Jednoosobowy tum, http://praca.gazeta.pl/praca/1,65525,2766491.html

4.        Borowiec A. 2005b: Styl ycia modych 2005: enter i escape, http://praca.gazeta.pl/praca/1,65525,2766490.html

5.        Castells M. 2003: Galaktyka Internetu, Rebis, Pozna

6.        Cole J., Suman M., Schramm P., Lunn R., Aquino J. & others. 2004: Surveing the Digital Future Year Four. Ten Years, ten trends, University of Southern California, http://www.digitalcenter.org/downloads/DigitalFutureReport-Year4-2004.pdf

7.        Fukuyama F. 2000: Wielki wstrzs, Politeja, Warszawa

8.        Giddens A. 2004: Socjologia, PWN, Warszawa

9.        Koodziejczyk M. 2005: Powrt z wirtualu, w: Polityka, 1

10.     Lewicka Wojnarowicz D. 2005: Zuboanie i wzmacnianie ludzkiej przestrzeni komunikacyjnej przez przestrze cyfrow, w: A. Szewczyk (red.), Komputer przyjaciel czy wrg?, US, Szczecin

11.     Marody M., Giza-Poleszczuk A. 2004: Przemiany wizi spoecznych, Scholar, Warszawa

12.     Meller A. 2005: Jaka jest i-generacja, czyli pokolenie internetu, http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,49621,2834018.html

13.     Modzi 2005 Raport Gazety Wyborczej, http://praca.gazeta.pl/pub/mlodzi2005/_pdf/mlodzi2005.pdf

14.     Negroponote N. 1997: Cyfrowe ycie. Jak odnale si w wiecie komputerw, Ksika i Wiedza

15.     Szacka B. 2003: Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa

16.     Stoll C. 2000: Krzemowe remedium. Gar rozwaa na temat infostrady, Rebis, Pozna

17.     Smith M. 1992: Voices from the Well: The Logic of the Virtual Common, http://www.sscnet.ucla.edu/soc/csoc/papers/voices/Voices.htm.

18.     Szpunar M. 2005: Internet a zmiana stylu ycia perspektywa Polski i USA na przykadzie studentw, w: L. Haber (red.) Akademicka Spoeczno Informacyjna na przykadzie rodowiska akademickiego Akademii Grniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagielloskiego, Akademii Ekonomicznej, AGH, Krakw

19.     Sztompka P. 2002: Socjologia. Analiza spoeczestwa, Znak, Krakw

20.     Tadeusiewicz R. 2001: O potrzebie naukowej refleksji nad rozwojem spoeczestwa informacyjnego, w: L. Haber (red.) Mikrospoeczno informacyjna: na przykadzie miasteczka internetowego AGH, AGH, Krakw

21.     Tadeusiewicz R. 2002: Spoeczno Internetu, AOW EXIT, Warszawa,

22.     TNS OBOP, 2005: Internet prawdziwe uczucia w wirtualnym wiecie

23.     Wallace P. 2001: Psychologia Internetu, Rebis, Pozna

24.     Wellman B. Connecting community: on- and offline, http://www.chass.utoronto.ca/~wellman/publications/index.html

25.     Wellman B. 1996: Computer networks as social networks: collaborative work, telework, and wirtural community, w: Annual Reviwes Sociology

26.     Wellman B. 1994: I was a Teenage Network Analyst: The Route from The Bronx to the Information Highway. Connections, 17(2)

27.     Zieliski J., 1997: Ideologia Internetu, http://www.winter.pl/internet/ideologia.html

serwis umoliwiajcy profesjonalne przygotowanie ankiet:: eBadania.pl