Magdalena Szpunar

skany publikacji::   DJVU PDF
Przy cytowaniu zastosuj nastpujcy opis bibliograficzny:
Magdalena Szpunar,
Redefinicja pojcia czasu i przestrzeni w dobie Internetu,
M. Sokoowski (red.), Kulturowe kody mediw, Toru, Wyd. Adam Marszaek, 2008, s. 59-73

dr Magdalena Szpunar

AGH

Redefinicja pojcia czasu i przestrzeni w dobie Internetu.

Czas jest kategori, nad ktr rzadko si zastanawiamy. Dopiero momenty przeomowe w naszym yciu, czy wydarzenia traumatyczne powoduj, e poddajemy refleksji nasze ycie, zastanawiamy si nad przemijaniem, ulotnoci ycia i czasu. Czas wraz z przestrzeni stanowi istotne wektory ycia spoecznego. Czas jest pojciem umownym, pewnym konstruktem spoecznym, wobec ktrego jednostki, czy grupy spoeczne organizuj swoje ycie. Bez kategorii czasu wykonywanie pewnych czynnoci byoby niemoliwe, konieczna jest, bowiem ich synchronizacja. Jego percepcja jest rna od aktualnie przeywanego okresu w naszym yciu. Dzieci i modzie niemal nie odczuwaj upywu czasu, prawie nie zauwaajc jego upywu. Dopiero osoby dorose stykajce si z tymi osobami dostrzegaj jak szybko biegnie czas, widzc zmiany w wygldzie dzieci, ktre dzieci staj si modzie, modzie - osobami dorosymi, doroli za starcami. Osoby starsze coraz bardziej wiadome schyku swego ycia, odczuwaj nieubagalny bieg czasu, cho nierzadko dysponuj du iloci czasu wolnego, ktrego nie wiedz jak zagospodarowa. Zauwaaj fizyczne w zmiany w swym wygldzie i nierzadko nie potrafi si pogodzi z naturalnym biegiem natury i zbem czasu, ktry zmieni ich modziecze oblicza w poorane bruzdami twarze. Osoby nieuleczalnie chore traktuj czas jako dobro niezwykle cenne, deficytowe, starajc si przey kad pozosta chwil jak najbardziej wiadomie lub wrcz przeciwnie wolno pyncy czas staje si przeklestwem, nie uwalniajc od cierpienia i udrki dnia codziennego.

Schyek starego roku i pocztek nowego roku skaniaj nas do bardziej wiadomej refleksji nad naszym yciem i czasem, ktrego dysponujemy ograniczon iloci. Zastanawiamy si, co w starym roku udao nam si zrealizowa i czy czas miniony wykorzystalimy efektywnie i racjonalnie. Na nadchodzcy czas nowego roku dokonujemy postanowie i przyrzecze, ktre maj co zmieni w naszym yciu, czynic go lepszym i bardziej satysfakcjonujcym.

Nowoczesny wiat jest rzeczywistoci zmieniajc si niezwykle dynamicznie. Tempo dokonujcych si zmian jest nieporwnywalnie szybsze z jakkolwiek epok znan nam z przeszoci.

Wszystkie znane nam kultury posiaday umiejtnoci mierzenia czasu i ustalania lokalizacji przestrzennej, pozwalajc okrela przeszo, teraniejszo i przyszo[1]. Dla wikszoci ludzi epoki przednowoczesnej czas i przestrze powizane byy z konkretnym miejscem[2]. Kady czas zarwno ten istniejcy w przyrodzie, jak i w spoeczestwie jest zawsze zwizany z jakim kontekstem, ma charakter lokalny[3]. Naturalnym sposobem oznaczania czasu s zjawiska przyrodnicze fazy ksiyca, nastpstwa dnia i nocy oraz pory roku. Pierwsze urzdzenia do wyznaczania i mierzenia czasu to zegar soneczny i klepsydra, ktre pojawiy si w Babilonii i Egipcie tysice lat przed nasz er. Pierwsza poowa XIV wieku przyniosa ze sob konstrukcj zegarka z napdem ciarkowym, a poowa XIX wieku na rynku w Szwajcarii i USA pojawi si tani zegarek na rk dostpny dla zwykego klienta, zyskujc status najpopularniejszego i masowo uywanego urzdzenia technicznego XX wieku[4].

W spoeczestwach nowoczesnych percepcja czasu zmienia si. Jak podkrela M. Castells w spoeczestwach redniowiecznych by on kategori mierzon jedynie wanymi wydarzeniami typu wita religijne, dni targowe, pory roku, wok ktrych to toczyo si codzienne ycie, ktre nie podlegao dokadnej synchronizacji. Z kolei w ludowej kulturze rosyjskiej czas traktowano jako wieczny, bez pocztku i koca[5]. Zasady rzdzce czasem, mimo, e nie s sformuowane explicite istniej niejako w powietrzu, tworzc milczcy jzyk danej kultury[6].

W spoeczestwie nowoczesnym mamy do czynienia z procesem, ktry A. Giddens nazywa rozdzieleniem czasu i przestrzeni. Przyczyn tego zjawiska byo wyksztacenie si pustego wymiaru czasu, ktrego bezporedni przyczyn by zegar mechaniczny. Zjawiskiem, ktre przyczynio si z kolei do oprnienia przestrzeni jest mapa globu, sprawiajca, e adne miejsce na wiecie nie jest uprzywilejowane, panuje cakowity uniwersalizm. Owo oddzielenie czasu od przestrzeni paradoksalnie sprawia, e niekonieczne oba te wymiary bd ze sob niepowizane w spoeczestwie, mog one, bowiem wiza si w struktury bez odwoania si do specyfiki miejsca[7]. Wspczenie jestemy wiadkami relatywizacji czasu i ucieczki od prymatu kultury zegara dziki nowym technologiom[8]. Dziki technologiom komunikacyjnym mamy wraenie naocznoci zdarze rozgrywajcych si na drugim kracu globu ziemskiego[9].

Z bada prowadzonych przez CBOS w 2005 roku wynika, i co trzeci Polak twierdzi (37%), e czas upywa bardzo szybko, tylko nieliczni uwaaj, e czas upywa wolno lub bardzo wolno (6%). Upyw czasu jest wyranie szybszy w odczuciu kobiet, ni mczyzn. Szybszy upywu czasu dostrzegaj rwnie czciej osoby starsze, ni modsze. Dzieci nierzadko narzekaj, e czas im si duy, a okres kilku dni odbieraj jak wieczno. Szczeglnie trudne jest wytumaczenie kategorii trwania czasu dzieciom w wieku przedszkolnym, ktre nie maj opanowanych schematw postrzegania czasu, wobec czego okres 7 dni jest dla nich niekoczcym si cigiem dni i nocy, podczas, gdy tydzie ich zdaniem upywa szybko. Osoby starsze wrcz odwrotnie, narzekaj, e czas im ucieka jak z bicza trzask, nie potrafi nad nim panowa i odczuwaj jego chroniczny brak. Percepcja czasu jest rwnie zalena od zmiennej wyksztacenia. Szybki upyw czasu wskazuj gwnie osoby z wyszym wyksztaceniem oraz pracownicy umysowi wyszego i niszego szczebla. Powolny upyw czasu jest odczuwany gwnie przez robotnikw i rolnikw, a take osoby bezrobotne, ktrym czas si duy[10].

 

Ryc. 1. Odczucie upywu czasu

rdo: R. Boguszewski, Jak ten czas szybko leci, Komunikat CBOS, BS/2003/2005

 

Problematyk zwizan z subiektywnym odczuwaniem czasu podejmuje subdyscyplina nazwana psychologia czasu. Jak podkrela P. Sztompka poszczeglni ludzie rni si midzy sob umiejtnoci oceniania dugoci czasu, jego upywu, umiejtnoci podziau czasu na interway (planowanie dnia pracy). Istniej osoby, ktre notorycznie si spniaj, inne za zawsze s na czas, a nawet dugo przed oczekiwanym czasem[11]. Rny stosunek do czasu odnajdziemy w kulturze niemieckiej, inny za w kulturze woskiej, czy amerykaskiej. Odmiennoci w stosunku do kategorii czasu przejawiaj si rwnie w zakresie okrelonych kategorii zawodowych. Wojskowych, policjantw, czy pilotw samolotw charakteryzuje bardzo kategoryczny, cisy stosunek do czasu, za artystw, czy osoby wykonujce wolne zawody znamionuje ycie w wiecznym czasie wolnym, bezczasie. Grupy spoeczne, czy narody rnie odnosz si do perspektywy czasowej spoeczestwo amerykaskie zorientowane jest na przyszo (orientacja prospektywna), za Chiczycy zorientowani s na przeszo i hodowanie historii (orientacja retrospektywna)[12]. R. Levina przeprowadzi badanie tempa ycia w 31 krajach. Dowid on, e najszybsze tempo ycia charakteryzuje Szwajcari, Irlandi, Niemcy, Japoni oraz Wochy, natomiast najwolniejsze tempo odnotowa w Syrii, Salwadorze, Brazylii, Indonezji i Meksyku. Autor bra pod uwag m.in. takie zmienne jak: szybko chodzenia po miejskich chodnikach, czas sprzedawania dowolnego znaczka pocztowego w urzdzie pocztowym oraz dokadno czasu na miejskich zegarach[13].

Odmiennoci w postrzeganiu czasu charakteryzuje rwnie rne okresy historyczne. Subkultura dzieci kwiatw drugiej poowy lat 60 XX wieku zorientowana bya na tu i teraz, hodujc horacjaskiej zasadzie carpe diem bez zwaania na konsekwencje i to, co przyniesie jutro. Wspczeni modzi yuppies to orientacja na przyszo. Najistotniejszym elementem ycia tej grupy spoecznej jest denie do profesjonalizmu, szybkiej kariery, zamiowanie do luksusu i sukcesw finansowych. Charakterystyczny dla tej grupy jest niemal stay deficyt czasu, wedle zasady czas to pienidz. Liczy si tylko to, co mona osign w przyszoci. Grupa yuppie to zbiorowo niemajca czasu na przeywanie swojej modoci. Czas jest dla nich kategori cenn i deficytow, nie mona, wic go marnotrawi na bogie lenistwo. Maklerzy giedowi doskonale wiedz jak wan kategori jest czas i jak kada minuta wiele mona zmieni, jeli chodzi o osiganie zyskw. Dziennikarze walcz z czasem by dostarczy na czas artyku do drukarni, przed upywem deadline, czyli umownego punktu czasu, ktrego nie mona przekroczy. Z czasem niejednokrotnie przychodzi walczy lekarzom. W wielu przypadkach to minuty decyduj o czyim yciu. Czas jest rwnie istotn kategori w przypadku osb pracujcych na akord. Im bardziej efektywnie wykorzystaj oni powierzony im czas, tym wicej zarobi. Czas jest dobrem wysoko cenionym take przez chopo-robotnikw, ktrzy musz dzieli czas pracy zawodowej, z czasem powiconym na prac na roli, nierzadko te osoby, odpoczywaj tylko w wita i niedziele. Jak podkrela P. Sztompka mamy wspczenie do czynienia z despotyzmem czasu, kalendarz i zegar zaczynaj rzdzi wiatem, a dla czowieka epoki przemysowej charakterystyczny jest niepokj zwizany z upywajcym czasem[14]. Niemal uniwersalnym prawem obowizujcym w niemal wszystkich kulturach jest przekonanie, e osoba o wyszym statusie spoecznym pozwala na siebie czeka osobom niej stojcym w hierarchii spoecznej[15]. Jednake mamy rwnie do czynienia z kategoriami spoecznymi, ktre dysponuj nadmiarem czasu. Z nadmiarem czasu borykaj si winiowie, czy osoby bezrobotne, u ktrych w wielu przypadkach rytm dnia wyznaczaj posiki, czy ogldanie telewizji.

Maksyma czas to pienidz we wspczesnych spoeczestwach wyranie zyskuje na znaczeniu. Ogoszenia o prac obfituj w adnotacje typu umiejtno pracy pod presj czasu, czy umiejtno elastycznego zarzdzania czasem. Maklerzy giedowi doskonale zdaj sobie spraw z tego, e kilka minut wahania moe grozi powanymi stratami finansowymi. Praca w stresie, przy wiadomoci cigego upywu czasu, wymaga od osb pracujcych w takiej sytuacji trzewoci umysu i nie uleganiu emocjom. Decyzje, cho podejmowane nierzadko byskawicznie cechowa powinien rozsdek i wywaenie. Trzeba elastycznie reagowa na to, co dzieje si na rynku, a ci, ktrzy nie dostrzeg zmian zostaj wyparci przez konkurencj. Umiejtno zarzdzania czasem to inaczej mwic zdolnoci do efektywnego jego wykorzystywania. Nierzadko kierownicy zarzucaj pracownikom nienadajcym z wykonywaniem powierzonej im pracy, i jest to wynik wadliwego zarzdzania powierzonym czasem. Szczeglnie jest to istotne w przypadku firm, ktre nie okrelaj dokadnie zada do wykonania pracownikowi. To od niego samego oczekuje si, e odnajdzie nisz, jak mgby si zaj przynoszc firmie zysk, w sytuacji, gdy akurat nie posiada zada do wykonania. Elastycznemu czasowi pracy sprzyjaj rwnie nowoczesne formy zatrudnienia jak np. telepraca, dziki ktrej to pracownik decyduje, w jakich godzinach i w jakim miejscu chce pracowa. Cho jest to forma pracy wymagajca od pracownika wiele samodyscypliny i systematycznoci, to z pewnoci dla wielu osb np. niepenosprawnych jest to jedyny sposb na wykonywanie jakiejkolwiek pracy.

Jednoczenie rysem wspczesnoci jest to, i czas pracy przestaje by centraln kategori ycia w ogle, bowiem jak dowodz statystyki pracujemy mniej i krcej. W roku 1870 ilo godzin pracy rocznie na osob w USA wynosia 2964, w 1900 roku - 2707, w 1950 r. -1867, a w 1979 r. -1607[16]. Z pewnoci tendencja ta bdzie si pogbia. Coraz czciej prac mini ludzkich zastpuje maszyna, ktra wiele czynnoci potrafi wykona efektywniej i wydajniej. Cho w obiegowych opiniach powtarza si, e pracujemy duo, to warto sobie uwiadomi, e w wielu przypadkach jest to wiadomy wybr pracownika. Zostawanie po godzinach tylko, dlatego, e wypada lub z powodu, e inny wsppracownicy rwnie zostaj duej jest nonsensem. Samonakrcajca si spirala zdaje si nie mie koca, a pozostawanie do pnych godzin wieczornych w wielu firmach jest niepisanym standardem.

 

Ryc. 2. Godziny pracy rocznie na osob w latach 1870-1979 w USA

rdo: opracowanie wasne, na podstawie: M. Castells, Spoeczestwo sieci, Warszawa, PWN, 2007, s. 438.

Przestrze wspczenie

 

W sytuacji, gdy przestrze jest nam dana nie poddajemy jej refleksji. We wspczesnych spoeczestwach jest ona jednak dobrem ograniczonym, o jaki tocz si spory i walki. Przestrze w sensie fizycznym rozumiana jako ziemia jest wartoci, w ktr inwestuje wielu ludzi. W sytuacji, gdy ceny gruntw wci rosn, wiele osb wie, e to doskonay kapita na przyszo. Zachodnie koncerny i lokalni przedsibiorcy walcz o kady, niezwykle cenny kawaek ziemi w centrum miasta, by tam wybudowa kolejne centrum handlowe, usugowe lub centrum rozrywki.

Jak podkrela M. Castells przestrze jest wytworem materialnym ludzi, ktrzy nadaj jej form, funkcje i znaczenie spoeczne[17]. Fenomenu przestrzeni nie mona zrozumie bez odwoania si do dziaa spoecznych, podobnie jest w przypadku zdematerializowanej przestrzeni Internetu. Nowoczesno wymusza wspprac jednostek, ktre coraz rzadziej s ze sob powizane i coraz rzadziej wchodz ze sob w bezporednie stycznoci przestrzenne. Jak susznie zauwaa A. Nowak i K. Krejtz, dziki Internetowi radykalnie zmienia si pojmowanie przestrzeni spoecznej, dystans w przestrzeni fizycznej nie izoluje jednostek, a blisko wcale nie musi sprzyja kontaktom spoecznym[18]. Internet pozwala swobodnie i bez ogranicze kontaktowa si z wybranymi przez nas osobami, a grupy spoeczne coraz czciej nie opieraj si o bezporednie stycznoci[19]. Blisko w fizycznej przestrzeni nie stanowi, wic gwarant na budowanie bliskich wizi. J. Mikuowski-Pomorski powoujc si na S. Mooresa pisze Aktywno spoeczna bya kiedy skoncentrowana wok zlokalizowanych stosunkw twarz w twarz zdominowana przez obecno silnego poczucia miejsca jest dzi najczciej zorganizowana w terminach stosunkw z nieobecnymi innymi, ktrzy mog by obecni na szerokiej przestrzeni geograficznej. Przestrze i miejsce nie pokrywaj si w warunkach nowoczesnoci i technologie komunikacji i transportu maj wany udzia w tym procesie[20]. A. Giddens proces ten okrela mianem wysadzania relacji spoecznych z kontekstw lokalnych i odtwarzania ich w niezmierzonych obszarach czasu i przestrzeni[21].

Zdaniem M. Castellsa mamy do czynienia z redefinicj pojcia przestrzeni, ktr autor nazywa przestrzeni przepyww[22]. Zdaniem Castellsa we wspczesnych spoeczestwach wykonywanie wsplnych czynnoci wcale nie warunkuje podzielanie wsplnej przestrzeni. Definiuje on ow przestrze przepyww jako organizacj wspczasowych praktyk spoecznych, ktre odbywaj si dziki przepywom. Przepywami s celowe, powtarzalne i programowalne sekwencje wymiany i interakcji midzy fizycznie rozczonymi pozycjami zajmowanymi przez aktorw spoecznych. Na przestrze przepyww skadaj si trzy elementy: obieg wymian elektronicznych, wzy przepyww oraz przestrzenna organizacja elit rzdzcych. Jak zauwaa Castells elity spoeczne maj szczeglne wymagania przestrzenne, skupiaj si w starannie oddzielonych przestrzeniach z atwym dostpem do kompleksw sztuki, kultury, czy rozrywki. Tendencja ta jest rwnie coraz bardziej widoczna w Polsce. W wielu miastach powstaj strzeone osiedle, getta dla bogatych, do ktrych wejcia broni nie tylko domofony, ale wysokie mury, budki stranicze, czy karty wejcia. Odgradzamy si od siebie murami, zamkami i alarmami. Zajmowanie podobnej przestrzeni coraz rzadziej staje si elementem sprzyjajcym tworzeniu wsplnoty. atwiej rozmawia nam si z nieznanym rozmwc w Internecie, ni z ssiadem z naprzeciwka.

Ju E. Durkheim podkrela, e coraz lepszy transport i technologie komunikacji redukuj przestrze spoeczn midzy ludmi. Redukcja ta prowadzi do eskalacji wspzawodnictwa midzy ludmi, ze wspzawodnictwa rodzi si zrnicowanie spoeczne, a ono w konsekwencji rodzi wiksz zoono spoeczestw[23]. Rwnie i przedstawiciele szkoy ekologicznej podejmowani problematyk przestrzeni. Badacze ze szkoy chicagowskiej uwaali, i rozwj miasta jest zwizany z produkcj i wzrostem populacji, co powodowao agregacj ludnoci i rozmaitych struktur rodzinnych i gospodarczych na okrelonej przestrzeni. Intensyfikacja agregacji prowadzia do rywalizacji o przestrze miejsk oraz wszelkie zasoby, jakie mogy by uyte dla uatwienia jednostek i grup spoecznych[24].

Przestrze moemy rwnie rozumie metaforycznie jako sfer dystansw midzyludzkich, np. P. Bourdieu operuje pojciem habitusu, ktry oznacza caoksztat nabytych przez jednostk i utrwalonych dyspozycji do oceniania i postrzegania wiata, inaczej mwic habitus oznacza podobne pozycje jednostek w przestrzeni, podobne dyspozycje i praktyki przez nich przejawiane[25]. Osoby wychowane w podobnym rodowisku, cechuje podobny kontekst znacze, dziki odwoywaniu si do podobnych dowiadcze mog one domniemywa, e inne osoby odczuwaj tak samo jak one i zareaguj w danej sytuacji analogicznie do nas. Z podzielania wsplnej przestrzeni wynika, e pewien wycinek otaczajcej go rzeczywistoci spoecznej jest tak samo dostpny kademu z partnerw[26]. Jak zauwaa A. Schtz wsplne podzielanie tego samego czasu i przestrzeni pozwala podziela przewidywania na przyszo, tworzy plany, ale take dzieli nadzieje i lki[27]. A. Schtz wskazuje, e wielu z nas zakada, e skoro pewne cz wiata jest dla jednostki zrozumiaa, sdzi ona, e bdzie take zrozumia dla jego bliniego[28].

Mamy, wic do czynienia z procesem nakadania si dwch przestrzeni wirtualnej i realnej. Przestrze Internetu stanowi dla wielu jednostek tak samo wany wymiar przestrzeni spoecznej, jak przestrze realna. Wchodz w niej w interakcje, podejmuj wane yciowe decyzje i zawieraj istotne transakcje. Przestrze Internetu bardzo czsto w istotny sposb wpywa na przestrze realn. Coraz wicej czynnoci z przestrzeni rzeczywistej przenosi si do przestrzeni wirtualnej. Spdzamy w Internecie swj wolny czas, pracujemy, kontaktujemy si z innymi, czy zawizujemy przyjanie. W odniesieniu do przestrzeni Internetu proponuj zastosowa nastpujcy model heurystyczny, ktry przedstawiono na rycinie 3:

 

 

Ryc. 3. Model przestrzeni Internetu

rdo: opracowanie wasne; model ten autorka wykorzystaa w badaniach do pracy doktorskiej Spoeczna przestrze Internetu

 

ycie w spoeczestwie nowoczesnym wraz z jego mechanizmami wykorzeniajcymi odrywa nasze ycie od gotowych wzorcw i ustalonych praktyk, w takich warunkach rozwija si miejsce na refleksyjno, ktra oznacza, i coraz wiksza cz spoecznej aktywnoci jest systematycznie poddawana rewizji ze wzgldu na nowo zdobyte informacje lub nabyt wiedz[29].

Wielu autorw podkrela, e za spraw nowych technologii, na czele z Internetem, mamy do czynienia z kompresj czasu i przestrzeni. Jak podkrela B. Jung masowy charakter podrowania, globalna sie cznoci oraz globalizacja mediw sprawiaj, e ycie jednostek coraz mniej jest przypisane do konkretnego miejsca. Wydueniu ulegaj odlegoci midzy miejscem zamieszkania, a miejscem pracy, a kontakty subowe mog by utrzymywane na caym wiecie bez koniecznoci wychodzenia z domu[30].

Kompresja czasu zdaniem B. Junga wyraa si rwnie poprzez intensyfikacj produkcji i konsumpcji. Miniaturyzacja i nadanie podrcznego charakteru wielu produktom pozwolio zwikszy ich uyteczno i pozwolio poczy ze sob czynnoci dotychczas rozczne[31]. Telefon komrkowy pozwala czy si w dowolnym czasie, w dowolnym miejscu. Rozmowa przez telefon komrkowy nie wyklucza rwnie wykonywania w tym samym czasie innych czynnoci. Ogldanie telewizji, czy suchanie radia nie jest czynnoci na wyczno. W tym samym czasie mona wykonywa domowe porzdki, przygotowywa posiki, czy wiczy. Czas spdzony w podry pocigiem do pracy moe sta si bardziej efektywny. Dziki laptopom moliwe jest wykonywanie w tym czasie transakcji handlowych, kontaktowanie si z klientami, diagnoza rynku giedowego itp.

Innym wymiarem kompresji czasu jest jego intensyfikacja. Postp techniczny pozwala skraca czas wykonywania danej czynnoci, wprowadzone zostaj elastyczne formy zarzdzania czasem (ang. time-shifting)[32]. Urzdzenia gospodarstwa domowego pozwalaj minimalizowa czas potrzebny na przygotowanie posikw. Sklepy obfituj w pprodukty pozwalajce na szybkie przygotowanie posikw. Wiele firm specjalizuje si w przygotowywaniu gotowych da, tylko i wycznie na wynos, a przygotowanie ich w domu to kwestia krtkiego podgrzania. Szeroka oferta gastronomiczna wyrcza kobiety w przygotowywaniu wit pozwalajc im wykorzysta ten czas na czynnoci zwizane z prac zawodow, czy po prostu odpoczynek. By wysa yczenia witeczne wystarczy kilka minut. Bez wychodzenia z domu lemy pozdrowienia znajomym na drugim kracu globu. Kamery internetowe pozwalaj zobaczy nam osob oddalon o tysice kilometrw bez pokonywania jakichkolwiek odlegoci. Przenone odtwarzacze audio pozwalaj na nauk jzyka obcego w dowolnym czasie. Urzdzenia do rejestracji obrazu (nagrywarki DVD, magnetowidy VHS) pozwalaj nagrywa programy telewizyjne i odtwarza je w dogodnym dla nas momencie.

Postpujca technicyzacja i komplikacja wielu urzdze sprawia, e zamiast uatwia ycie powoduj one, e niektrzy ich uytkownicy sobie z nimi nie radz. Mnogo opcji wielu urzdze elektronicznych umoliwia wykonanie wielu dziaa, jednake powoduje to rwnie skomplikowanie obsugi sprztu. Wielu projektantw bardziej dba o wizualn atrakcyjno danego gadetu, ni funkcjonalno jego obsugi. Uytkownicy telefonw komrkowych nierzadko ograniczaj si wycznie do rozmw telefonicznych, cho ich telefon oferuje tworzenia wiadomoci tekstowych, graficznych, nagrywanie plikw audio, czy moliwo wykonywania zdj.

Przestrze wspczesnych spoeczestw, ktra zmienia si gwnie na skutek nowych form komunikacji, na czele z Internetem, okrela si mianem przestrzeni globalnej. Przestrze ta nie posiada atrybutw typowych dla tradycyjnej przestrzeni geograficznej, jest pynna i nieustannie rekonstruowana przez jej uytkownikw[33]. Wraz z pojawieniem si Internetu mwi si o pojawieniu si nowego wymiaru przestrzeni tworzonej przez system sieci komunikacyjnej. Cyberprzestrze jest przestrzeni pozbawion granic, trudno wyznaczy jej koniec, jest przestrzeni pozbawion konkretnego miejsca, w ktrej rne paszczyzny nakadaj si na siebie, przenikaj i przecinaj[34]. Jednake w odniesieniu do przestrzeni Internetu najczciej uywa si okrelenia przestrze wirtualna. Warto tutaj przywoa dwa rozumienia pojcia wirtualno. W ujciu filozoficznym wirtualne jest to, co istnieje potencjalnie, wirtualno poprzedza rzeczywista lub formalna konkretyzacj drzewo jest wirtualnie obecne w nasieniu[35]. Inaczej wirtualno okrela si potocznie. W powszechnym rozumieniu termin ten oznacza nierealno, nierzeczywisto jaka rzecz jest albo rzeczywista, albo wirtualna, nie moe posiada obu tych wasnoci[36]. P. Levy pisze wprost wirtualno jest rzeczywista, cho nie mona jej przypisa adnej wsprzdnej przestrzenno-czasowej. Jak atwo zauway, to wanie mylenie potoczne kadce nacisk na opisywanie wirtualnoci w kategoriach zaprzeczenia prawdziwoci, namacalnej rzeczywistoci moe sta si bezporednim przyczynkiem tego, e odmawiamy prawa realnoci spoecznociom funkcjonujcym w rzeczywistoci wirtualnej. Wirtualne wiaty pozwalaj nam rozumie, i obok naprawd rzeczywistego wiata istniej inne konstrukcje sztucznych wiatw, gdzie zwyczajne dowiadczenie realnoci traci roszczenie do wycznoci. Wirtualny wiat sprawia, i wyczno i solidno zwyczajnego rozumienia rzeczywistoci zostaje podwaona, gdy moliwe s alternatywne konstrukcje wiata. Pojawiaj si opinie, i sztuczne wiaty powoduj poszerzenie i wzbogacenie naszego dowiadczenia[37]. Jest to rzeczywisto, w ktrej materialna egzystencja ludzi jest w peni zanurzona w wirtualnym ukadzie obrazw, w wiecie wyobra-sobie-e, w ktrym pozory nie tylko znajduj si na ekranie () lecz staj si tym dowiadczeniem[38]. Z pewnoci jednak nowoczesne media na czele z Internetem maj decydujcy wpyw na przemiany cywilizacyjne wspczesnego wiata, sugerujc, e nowoczesne spoeczestwo jest odcite od rzeczywistego dowiadczenia, zaspokajajc nas syntetycznym oszustwem[39].

B. Jaowiecki wyrnia nastpujce rodzaje przestrzeni[40]:

- produkcji: dzieli si ona na rolnicz (ukady pl i rozogw) i pozarolnicz (zagroda, fabryka, kopalnia, labolatorium),

- konsumpcji: obszar zwizany ze zbiorowym i indywidualnym przywaszczaniem produktw i rozszerzon reprodukcj siy roboczej (mieszkania, tereny rekreacyjne),

- symboliki: obejmuj miejsca i obszary zwizane z wysoko cenionymi przez dane spoeczestwo wartociami (pomniki, miejsca kultu religijnego, miejsca propagowania ideologii),

- wymiany: obszary transferu oraz przemieszczania si dbr i informacji,

- wadzy: terytorium objte jurysdykcj lub obszar zajmowany przez instytucje sprawujce wadz (budynki administracji pastwowej, policji, wojska).

Jak wskazuje F. Znaniecki podmioty ludzkie nie dowiadczaj jakiej powszechnej, obiektywnej, niezmiennej przestrzeni[41]. Partycypacja przestrzeni jest rna przez rne jednostki i zalena od miejsca jednostki w strukturze spoecznej, rodzaju wykonywanej pracy, ale take sytuacja, a nawet samopoczucie, czy nastrj[42]. Doskonaym odzwierciedleniem takiego postrzegania przestrzeni jest przestrze Internetu. Wyksztacenie, wykonywany zawd, a take umiejtnoci informatyczne wpywaj na jej postrzeganie i im wiksza biego w posugiwaniu si technikami informatycznymi, tym wiksze przekonanie o moliwoci atwego przyswajania i adaptowania tej przestrzeni. Ta sama przestrze Internetu dla jednych stanowia bdzie rodowisko przyjazne, w ktrym realizuj niemal wszystkie swoje spoeczne potrzeby, dla innych ta przestrze to prawdziwe terra incognita pene zasadzek i trudnoci czyhajcych na niewytrawnego uytkownika. Odwoujc si do typologii przestrzeni wysunitej przez B. Jaowieckiego[43], wydaje si, e takie same kategorie analityczne moemy zastosowa do przestrzeni Internetu. Najpopularniejszym wymiarem spoecznej przestrzeni Internetu bdzie przestrze wymiany, gdzie Internet stanowi przestrze wymiany informacji, jednostki su sobie rad i pomoc, ale take zamieszczaj informacje dyskredytujce, nieprawdziwe, czy obraliwe. Przestrze Internetu zawiera w sobie rwnie przestrze wadzy, ktr stanowi strony administracji rzdowej, strony poszczeglnych politykw, czy partii politycznych, ktrzy przestrze Internetu wykorzystuj jako doskonae miejsce promocji siebie i kontaktu z potencjalnymi wyborcami, Internet zajmuje znaczce miejsce w debacie publicznej. Przestrze Internetu to take przestrze produkcji. To dziki temu medium mog funkcjonowa firmy internetowe, dla wielu telepracownikw Internet to podstawowe narzdzie pracy i kontaktu z innymi wsppracownikami. Internet to rwnie przestrze symboliczna. Przestrze, z ktr identyfikuje si wielu jej wirtualnych mieszkacw (netizenw) i w ktrej tworzone s serwisy spoecznociowe. Przestrze symboliczna w Internecie to take strony instytucji religijnych, gdzie moliwa jest nawet spowied online, czy wymiana dowiadcze religijnych z innymi osobami na rnego rodzaju forach dyskusyjnych. Symboliczna przestrze Internetu do take idealne miejsce manifestowania i propagowania rnego rodzaju treci ideologicznych, nawet najbardziej radykalnych. Ostatnim wymiarem przestrzeni Internetu jest przestrze konsumpcji, w ktrej to jednostki maj moliwo zagospodarowywania swojego czasu wolnego, dokonywania rnego rodzaju zakupw poczwszy od zakupu ksiek a po zamawianie usug przeprowadzkowych.

Ryc. 3. Typologia przestrzeni Internetu

rdo: opracowanie wasne.

Sumary

 

Time is category over which we seldom wonder. Really decisive moments in our life, or the traumatic events cause that we subject reflection our life, wonder over lapse, the elusiveness of life and time. The essential vectors of social life make up the time with space together. The time is, sure construct social conventional notion, in the face of which of individual or the social groups organize their life. Without category of time executing sure actions would be no kids, necessary is, as their synchronization. His perception is different from at present survived period in our life. The article is the test of answer on question, what is the meaning of time and space in society of day of internet.

 

 

serwis umoliwiajcy profesjonalne przygotowanie ankiet:: eBadania.pl