Magdalena Szpunar

4. Internet a zmiana stylu życia - perspektywa Polski i USA na przykładzie studentów (Magdalena Szpunar)

„każde medium zmienia jakąś część naszego życia –

nasze sposoby porozumiewania się, pracy, czy rozrywki –

Sieć zmienia to wszystko na raz,

a przy okazji wiele innych jeszcze rzeczy”

(D. de Kerckhove)

O wielkim znaczeniu Internetu w naszym życiu świadczyć może to, iż niektórzy autorzy sugerują, by uznać, iż wiek XXI, nie zaczął się w roku 2001, ale w roku 1991, kiedy to Internet został skomercjalizowany i oddany w ręce cywilne (Eriksen, 2003: 20). Z pewnością żyjemy w spektakularnych czasach. Tygodnik Time, corocznie wybierający Człowieka Roku, w 1983 roku ten tytuł przyznał w nieco zmodyfikowanej kategorii - Maszyna Roku, przyznając ten tytuł komputerowi IBM PC – z pewnością trudno znaleźć bardziej dobitny przykład tego, jaką rolę w naszym życiu odgrywają komputery. O rzeczywistym wejściu w wiek komputera może chociażby świadczyć stosowany przez Internautów podział na wiek BC, co wśród internautów, nie oznacza wieku przed Chrystusem, a wiek przed komputerami (ang. before computer) (Sieńko, 2002: 17).

Komputer jako narzędzie staje się metamedium – medium uniwersalnym, które integruje niemal ze wszystkimi urządzeniami, umożliwiając pracę, naukę, zakupy, rozmowy z innymi osobami, powodując, iż posługiwanie się nim staje się zajęciem tak elementarnym, jak umiejętność czytania i pisania. Komputer zmienia pojmowanie wolności, inteligencji, prawdy, mądrości i Boga, powodując, iż „informatyczność” staje się odpowiednikiem nowej rzeczywistości społecznej – mówimy o władzy informatycznej, obywatelstwie informatycznym (netizenship), przestępczości informatycznej, kulturze, polityce i pieniądzu cyfrowym.

Zdaniem J. Naisbitta żyjemy wręcz w stanie technologicznego odurzenia –„Ludzie wygłaszają całe tyrady na temat technologii, którą się obwarowali. Kochają ją, gdy działa. Nienawidzą, gdy przybiera postać instrukcji obsługi, której nie będą czytać. Kochają technologię, gdy zjawia się niczym nowa zabawka prosto ze sklepu, ale wściekają się, gdy zabawka się psuje. Rozprawiają o programach telewizyjnych, wydarzeniach medialnych i dowcipach z Internetu, jak gdyby dotyczyły ich samych” (Naisbitt, 2003: 10). Medium za pomocą którego komunikujemy się, zmienia nasz styl bycia i myślenia - programujemy komputery, ale one także programują nas – podkreśla C. Stoll (Stoll, 2000: 59). S. Lem wskazuje, iż współcześnie mamy do czynienia z potopem audiowizualnym – „Telewizja, ekrany komputerów wypierają Galaktykę Gutenberga czyli słowo drukowane. Dzieci nie będą umiały czytać, bo wystarczy im, że będą posługiwały się ekranami” (Lem, 1994). Równie pesymistyczną wizję snuje C. Stoll pisząc „wszystko, co się dzieje w sieci, jest metaforą: rozmowami bez mówienia, uśmiechaniem się bez poruszania ustami i obejmowaniem bez dotykania (…) Jakie to smutne - żyć metaforami zamiast prawdziwym życiem” (Stoll, 2000: 56).

Według E. Levinsona każdy nowy środek komunikacji podważa, a w konsekwencji niszczy styl życia (Levinson, 1999) – czy rzeczywiście tak jest, postaram się odpowiedzieć na to pytanie w niniejszym artykule.

4.1.Penetracja Internetu w Polsce

Obecnie co trzeci Polak ma dostęp do Internetu, zaś co czwarty jest internautą (jako Internautę definiuje się osobę, która przynajmniej raz w miesiącu korzysta z Internetu.) – wynika z badania TNS Interbus, realizowanego przez TNS OBOP. Wyniki tego badania pokazują, iż Internet staje się medium coraz częściej powszechnie wykorzystywanym przez Polaków. Od roku 2000 do końca 2004 odsetek Polaków mających dostęp do Internetu wzrósł z 19% do 33%. Przez cały ten czas dostęp do sieci w większym stopniu deklarowali mężczyźni (37%), niż kobiety (30%). W grupie mężczyzn jest też więcej internautów (29% versus 21%). Odsetek internautów, czyli osób korzystających z Internetu przynajmniej raz w miesiącu wzrósł na przestrzeni ostatnich czterech lat z 13% do 25% (TNS OBOP, Polska w sieci, 7 luty 2005).

Źródło: TNS OBOP, Polska w sieci, 7 luty 2005, podstawa - wszyscy badani; dane rolowane trzy miesięczne

Wykres 4.1. Odsetek osób mających dostęp do Internetu

Źródło: TNS OBOP, Polska w sieci, 7 luty 2005, podstawa - wszyscy badani; dane rolowane trzy miesięczne

Wykres  4.2. Odsetek Internautów

Cztery lata temu jedynie 36% internautów korzystało z Internetu w domu. Równie popularnymi miejscami korzystania z sieci było miejsce pracy (36%) oraz szkoła lub uczelnia (37%). Obecnie tylko 24% internautów korzysta z sieci w pracy, tyle samo w szkole lub na uczelni. Zdecydowanie najwięcej, bo aż 70% internautów korzysta z Internetu we własnym domu. Według B. Durki, Kierownika Działu Badań TNS OBOP „W Polsce ten proces ma raczej charakter ewolucyjny niż rewolucyjny, gdyż nadal ograniczony jest wysokimi kosztami dostępu do Internetu” (TNS OBOP, Polska w sieci, 7 luty 2005). Aktualne wyniki badań środowiska krakowskiego są bardzo podobne. 67,2% badanych studentów przyznaje, iż korzysta z Internetu w domu (akademiku) ze stałego łącza a dodatkowo 10,5% w domu z modemu, czyli w sumie 78,7% (70% wg. TNS OBOP). Nieco mniej (22,6%) deklaruje w porównaniu do badań TNS OBOP, że korzysta z Internetu na uczelni  - 12,5%  z pracowni komputerowych i 10,5% ze stanowisk ogólnodostępnych  (24% wg. TNS OBOP). Ważne jest to, że korzystają z dostępu do Internetu w wielu miejscach. Typ uczelni nie jest w tym przypadku czynnikiem różnicującym sposób dostępu. Studenci Akademii Ekonomicznej , Akademii Górniczo-Hutniczej, jak i Uniwersytetu Jagiellońskiego najczęściej z Internetu korzystają w domu – odpowiednio 68,3% - AE, 72,6% - AGH i 55,3% - UJ.

Źródło: TNS OBOP, Polska w sieci, 7 luty 2005, podstawa - Internauci; dane rolowane trzy miesięczne

Wykres 4.3. Miejsce korzystania z Internetu

            Obecnie już co drugi internauta (49,5%) korzysta codziennie z Internetu – wynika z badania TNS Interbus, realizowanego w styczniu 2005 roku, przez TNS OBOP. Wzrost popularności Internetu to nie tylko systematycznie rosnąca liczba jego użytkowników, ale także coraz częstsze korzystanie przez internautów z sieci. Połowa Internautów deklaruje, iż korzysta z sieci codziennie (odpowiednio 53% wśród mężczyzn-internautów i 45% wśród kobiet-internautek) (TNS OBOP, Internet każdego dnia, 19 stycznia 2005).

Źródło: TNS OBOP, Internet każdego dnia, 19 stycznia 2005, podstawa - Internauci; dane rolowane trzy miesięczne

Wykres  4.4. Odsetek Internautów korzystających z Internetu codziennie.

Z krakowskich badań nad społecznością informacyjną wynika, iż 39,31% studentów korzysta z Internetu codziennie po kilka godzin, 24,2% korzysta codziennie do dwóch godzin, zaś 14,1% raz na dwa dni nie więcej niż jedną godzinę. Tylko 7,3% studentów korzysta z Internetu raz w tygodniu, nie więcej niż jedną godzinę, co i tak pozwala na zaklasyfikowanie ich jako Internautów, gdyż według powszechnej definicji, przyjętej Internet Advertising Bureau, za Internautę należy uznać osobę, która przynajmniej raz w miesiącu korzysta z Internetu. Do najintensywniejszych użytkowników Internetu należą studenci AGH, z których, co drugi (49,9%) korzysta z Internetu codziennie po kilka godzin, nieco mniej aktywni są w tym względzie studenci AE, z których tylko co trzeci codziennie kilka godzin poświęca na surfowanie w Sieci (31,7%) oraz studenci UJ, gdzie tylko co czwarty spędza w ten sposób wolny czas (22,9%).

Codziennymi użytkownikami Internetu są częściej internauci w wieku 30-49 lat (56%) niż młodsi, w wieku 15-29 lat (46%). „Codzienni” internauci najczęściej korzystają z Internetu w domu. W tej grupie do korzystania z Internetu w pracy częściej przyznają się internauci w wieku 30-49 lat (36%) niż w wieku 15-29 lat (22%). Młodsi poza domem, najczęściej korzystają z sieci w szkole oraz u znajomych. Codzienny kontakt z Internetem deklaruje 60% internautów z miast powyżej 100 tys. mieszkańców (TNS OBOP, Internet każdego dnia, 19 stycznia 2005).

Źródło: TNS OBOP, Internet każdego dnia, 19 stycznia 2005, podstawa - Internauci; dane rolowane trzy miesięczne

Wykres  4.5. Odsetek korzystających z Internetu codziennie według wieku

Źródło: TNS OBOP, Internet każdego dnia, 19 stycznia 2005, podstawa - Internauci; dane rolowane trzy miesięczne

Wykres  4.6. Odsetek korzystających z Internetu codziennie według miejsca zamieszkania

4.2. Internet - medium studentów i ludzi młodych

Wśród polskich internautów odsetek osób zajmujących kierownicze stanowiska, posiadających własne firmy oraz pracujących umysłowo jest znacznie wyższy, niż w całej populacji Polaków (34% Internauci, 17% Polacy). Odsetek uczniów i studentów wśród Internautów jest trzy razy większy, niż w przypadku populacji generalnej Polaków (SMG/KRC Net Track 2Q 2003, na podst. http://www.tezmedium.pl/profile.xml ). Nie bez kozery, można powiedzieć, iż Internet to medium ludzi młodych - uczniów i studentów. 

Źródło: SMG/KRC Net Track 2Q 2003, na podst. http://www.tezmedium.pl/profile.xml

Wykres  4.7. Status społeczny Polaków i Internatów

Studenci stanowią unikalną populację, zajmując stan pośredni pomiędzy dzieciństwem i dorosłością, między pracą a czasem wolnym. Obecni studenci są pierwszym pokoleniem, mającym regularny dostęp do Internetu. Korzystanie z Internetu w miasteczkach uniwersyteckich stało się w USA od lat 90. XX wieku zjawiskiem powszechnym (Jones, Madden, 2002). Wyszukiwarka Yahoo! jak i sieć wymiany plików Napster zawdzięczają studentom Internet wiele narzędzi. Według naukowców pracujących przy projekcie Internet Pew & American Life analiza zwyczajów internetowych studentów, pozwala wykazywać przyszłe trendy w ruchu online. Badacze z zespołu Internet Pew & American Life podkreślają, iż aktualnie studiujący bardzo szybko zaadoptowani zostali do kontaktu z komputerem – 20% z nich zaczęło korzystać z komputera pomiędzy piątym, a ósmym rokiem życia. Dla tego pokolenia, wkraczającego w dorosłość, komputer staje się tak samo naturalnym elementem domowego krajobrazu, jak telefon, czy telewizor, dla pokolenia ich rodziców. 72% z nich przynajmniej raz dziennie sprawdza pocztę e-mail, 49% z nich zaczęło korzystać z Internetu, zanim jeszcze zaczęli studiować, a 85% z nich posiada swój własny komputer. 2/3 amerykańskich studentów używa przynajmniej dwóch adresów e-mail, studenci dwa razy częściej, niż osoby z populacji generalnej ściągają pliki muzyczne z Internetu (60% studentów, 28% populacja generalna). 78% studiujących co najmniej raz lub więcej dziennie korzysta z Internetu dla zabawy. Amerykańscy studenci dwa razy częściej korzystają z komunikatorów internetowych, niż przeciętny użytkownik Internetu (26% studentów, 12% populacja generalna). Amerykańscy studenci najczęściej używają Internetu w celu komunikacji - 42%, jako pomoc w nauce – 38%, rozrywkę – 10%.

Źródło: L. Haber, badania nad społeczeństwem informacyjnym; 2005; N= 674; dane w %. Pod uwagę wzięto kategorię odpowiedzi „regularnie”; odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż respondenci mieli możliwość wyboru więcej, niż jednej kategorii odpowiedzi.

Wykres  4.8. Najczęstsze sposoby wykorzystywania Internetu przez polskich studentów

Podobnie jak w przypadku amerykańskich studentów, polscy studenci najczęściej wysyłają maile 78,3%, 72% korzysta z sieciowych komunikatorów, 54,4% wyszukuje w Internecie różnorodnych informacji. Nieco rzadziej, niż studenci amerykańscy, polscy studenci ściągają z Internetu pliki muzyczne 43%.

Po raz pierwszy w historii został odwrócony proces socjalizacji – obecnie dzieci wtajemniczają swoich rodziców w świat high technology, Margareth Mead pisze „dziś dzieci żyją w świecie, o którym starsi nie maja pojęcia i tylko niewielu dorosłych mogło przypuszczać, że sytuacja taka może się zdarzyć” (Mead, 1978: 105). Zauważa się, iż szybkość zachodzących zmian przekłada się wprost proporcjonalnie na relacje międzypokoleniowe. Ewa Polak wskazuje iż doszło do zerwania więzi międzypokoleniowych, gdyż następujące po sobie generacje żyją w zupełnie odmiennych rzeczywistościach, a Lem reprezentuje pogląd wedle którego rozwój techniki przerywa ciągłość ludzkich doświadczeń, gdyż brak wzorcowych zachowań, wartości, autorytetów (Polak, 2002: 240). Według Johna Naisbitta tradycyjne związki międzypokoleniowe zostały zerwane, więź między rodzicami, a dziećmi osłabła, przekazywaniem wartości i tzw. mądrości życiowej nie zajmuje się już wielopokoleniowa rodzina, Kościół, czy społeczność, ale popkultura. John Naisbitt wskazuje na nienasycone poszukiwanie wartości w technologii informacyjnej, telewizji, wideo, pismach i poradnikach, w których Amerykanie próbują znaleźć odpowiedzi na zasadnicze pytania egzystencjalne (Naisbitt, 2003: 16).

Internet jest tworzony głównie przez ludzi młodych i de facto na nich jest głównie nastawiony – stąd tak duża dynamika, ruch i jaskrawa ekspresja na licznych stronach WWW. Elementy te, nierzadko nasączone dużą ilością hiperlinków dezorientują ludzi starszych, nie przyzwyczajonych do obcowania z wielowątkowym, multisensowym, nielinearnym tekstem – „wszystkie te elementy peszą i wprawiają w zakłopotanie ludzi starszych, dla których samo tylko odczytanie ruchomego tekstu na ekranie monitora może być znacząco trudniejsze niż codzienne czytanie gazety” (Tadeusiewicz, 2001: 21). Należy także pamiętać, iż odczytywanie drobnej czcionki z ekranu monitora dla wielu osób jest operacją niemal niemożliwą, ze względu na słaby wzrok (tamże), obcowanie z wirtualną materią utrudnia dodatkowo ikonizacja wielu elementów ze stron internetowych. Charakterystycznym dla cyberprzestrzeni jest występowanie słowa, w postaci looking through, czyli jako „patrzenie przez” w odróżnieniu od looking at – „patrzenia na”; podział zastosowany przez Richarda Lanhama.

            Młodzi ludzie wychowani w estetyce grafiki komputerowej i chwytliwych reklam telewizyjnych z łatwością radzą sobie z wizualnymi uproszczeniami słów. Ewa Polak młodych przełomu XX i XXI wieku nazywa ludźmi sproszkowanymi i zatomizowanymi, którzy skryci w prywatnych niszach własnych domów, zaabsorbowani wirtualnością do tego stopnia, że niewiele poza nią ich „kręci” (jest to określenie stosowane w slangu młodzieżowym, oznaczające szczególne zainteresowanie danym zjawiskiem. Wojciech Burszta wskazuje, iż współczesnym młodym życie ich rodziców, z dominującą czarno-białą telewizją ograniczoną do jednego programu i opasłymi tomami encyklopedii, które trzeba mozolnie kartkować by znaleźć potrzebą informację – wydają się być światem niezdolnym do zaakceptowania (Burszta, 2003: 157). Młodzi ludzie należą do grupy mobilnych (The Mobiles), którzy tworzą nowa klasę społeczną ludzi, reprezentujących nowoczesny, mocno zależny od technologii styl życia (Ścibor, 2003).

4.3.  Internet jako istotny element procesu edukacji

Internet staje się ważnym elementem procesu edukacji, studenci używają Internetu, aby komunikować się z profesorami i kolegami z roku, przeprowadzać badania, a także w celu uzyskania dostępu do bibliotek i materiałów zamieszczonych online. Dla większości studentów Internet jest funkcjonalnym narzędziem, jedynym, który w znaczny sposób zmienił sposób interakcji z innymi oraz z informacją (Jones, Madden, 2002).

Źródło: S. Jones, M. Madden & others, The Internet goes to college, Pew Internet & American Life, 2002; N=1021; błąd +/-3,5%

Wykres  4.9. Najczęstszy sposób wykorzystania Internetu przez amerykańskich studentów

Niemal 90% polskich studentów przyznaje, iż Internet pomaga im w pracy i nauce. Umiejętności polskich studentów w zakresie posługiwania się komputerem należy uznać za relatywnie wysokie - 53% krakowskich studentów potrafi pisać proste programy, 80% sprawnie posługuje się pakietem Office, 35,2% posługuje się zaawansowanymi programami graficznymi, 57,6% potrafi samodzielnie skonfigurować i zainstalować oprogramowanie, zaś 27,6% całościowo skonfigurować komputer. Oczywiście zawsze powstaje pytanie na ile są to rzeczywiste umiejętności studentów, a na ile umiejętności na poziomie deklaratywnym.

78% krakowskich studentów wyszukuje w Sieci publikacji związanych z obranym kierunkiem studiów, 70% korzysta ze słowników dostępnych w online. 68,8% przyznaje, iż szuka w Internecie szuka tego, co staje się zmorą współczesnych uczelni, a więc przykładowych prac, referatów i opracowań, zaś 68,3% książek i artykułów, 57,5% czyta prasę fachową online.

Źródło: L. Haber, badania nad społeczeństwem informacyjnym; 2005; N= 674; dane w %. Pod uwagę wzięto kategorię odpowiedzi „regularnie”; odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż respondenci mieli możliwość wyboru więcej, niż jednej kategorii odpowiedzi.

Wykres  4.10. Elementy oferty sieciowej wykorzystywane przez polskich studentów w procesie studiowania.

Jeśli chodzi o polskich studentów - 96,5% studentów, kiedy odczuwa potrzebę wymiany poglądów wybiera bezpośrednią rozmowę, 75,6% wybiera rozmowę telefoniczną, ale już na trzecim miejscu studenci preferują komunikatory internetowe 70%, które są niemal tak samo popularne jak smsy 66,9%.

Prawie cztery amerykańskich piąte studentów (79%) uważa, że Internet miał pozytywny wpływ na ich naukowe doświadczenia. Niemal co drugi student (46%) twierdzi, że Internet pozwala im w nieskrępowany sposób wyrażać swoje pomysły kadrze profesorskiej, na co nie odważyli by się w interakcji face-to-face. Z pewnością jednak ta zapośredniczona forma komunikacji, nie stanowi zagrożenia dla tradycyjnego sposobu komunikacji, gdyż tylko 19% studentów częściej komunikuje się z profesorami via e-mail, niż face-to-face. Niestety, aż 73% amerykańskich studentów, częściej korzysta z Internetu, niż biblioteki, w poszukiwaniu informacji. Dwie trzecie studentów (68%) jest członkiem jednej lub więcej naukowych list dyskusyjnych. Co drugi studiujący (58%) szuka w Internecie swoich stopni lub dyskutuje na tematy naukowe z prowadzącym zajęcia. Dwie trzecie badanych studentów informuje via mail profesorów, o swoich nieobecnościach (Jones, Madden, 2002).

Jeśli przyjrzymy się deklaracjom polskich studentów, w zakresie wpływu Internetu na naukę, uzyskamy odwrotne wyniki, niż w przypadku studentów amerykańskich. Aż 73,9% polskich studentów uważa, iż Internet ma negatywny wpływ na czas poświęcany naukę (39,6% - zdecydowanie negatywny, 34,3% - raczej negatywny), 20,6% ocenia ten wpływ jako pozytywny (4,9% - zdecydowanie pozytywny, 15,7% - raczej pozytywny), zaś 3,9% nie ma zdania w tej kwestii. Takie wyniki nie stanowią jednak przykładu negatywnego stosunku krakowskich studentów do Internetu, jako nowego medium komunikacyjnego. Należy wziąć pod uwagę, iż w przypadku obu populacji studentów zadano nieco inne pytanie. W przypadku studentów amerykańskich, pytano o wpływ Internetu na proces edukacji, zaś w przypadku studentów polskich, zapytano, czy odkąd korzystają z Internetu poświęcają mniej czasu na naukę.

Źródło: S. Jones, M. Madden & others, The Internet goes to college, Pew Internet & American Life, 2002; N=1021; błąd +/-3,5%, oraz L. Haber, badania nad społeczeństwem informacyjnym; 2005; N= 674

Wykres  4.11. Wpływ Internetu na proces edukacji według studentów amerykańskich i polskich

Polscy studenci są raczej pozytywnie nastawieni do Internetu, jako nowego medium, z którego mogą korzystać w edukacji. 67,4% krakowskich studentów uważa, że najlepszymi metodami kształcenia, jest równoległe łączenie tradycyjnych i sieciowych sposobów nauki, zdaniem 18% powinno się kształcić naprzemiennie wykorzystując tradycyjne i sieciowe sposoby zdobywania wiedzy, zdaniem 5,5% winno się kształcić głównie w oparciu o wykorzystanie komputera, zaś zdaniem 4,9% powinno się kształcić sposobem tradycyjnym, bez wykorzystania Internetu. Polscy studenci twierdzą, że stosunek nauczycieli akademickich do wykorzystania Internetu w procesie dydaktycznym jest pozytywny 60%, zdaniem 13,5% obojętny, według 4,7% respondentów niechętny. Niestety studenci ciągle jeszcze rzadko komunikują się przez Internet ze swoimi nauczycielami akademickimi 59,2% komunikuje się w ten sposób sporadycznie, co trzeci w ogóle nie ma takich kontaktów 31,7%, 5,5% komunikuje się raz w tygodniu, zaś 3,3% kilka razy w tygodniu – można postawić hipotezę, iż ów niechętny stosunek do takiej formy komunikacji, to wynik oporu raczej ze strony studenta, niż nauczyciela akademickiego, skoro 60% badanych studentów zauważa, iż wykładowcy mają pozytywny stosunek do Internetu.

Źródło: L. Haber, badania nad społeczeństwem informacyjnym; 2005; N= 674; dane w %.

Wykres 4.12. Kontakty polskich studentów z nauczycielami akademickimi poprzez Internet

4.4. Internet a życie społeczne

N. Negroponte zauważa, iż „równie dużo rozmawiamy z komputerami niż z ludźmi. Wydaje się, że w rozmowie z przedmiotami martwymi najbardziej przeszkadza ludziom nieśmiałość” (Negroponte, 1997: 122). W epoce dominacji Internetu podkreśla się, iż  tradycyjne więzi międzypokoleniowe zostają zerwane, więź między rodzicami, a dziećmi słabnie, przekazywaniem wartości i praktycznej mądrości, nie zajmuje się jak dawniej międzypokoleniowa rodzina, Kościół, czy społeczność, a coraz większym stopniu popkultura. Ludzie oczekują od technologii gotowych odpowiedzi na zasadnicze pytania egzystencjalne (Naisbitt, 2003: 16). Niektórzy autorzy twierdzą wręcz, iż Internet staje się substytutem bezpośrednich stosunków międzyludzkich, uciekając od toksycznej rzeczywistości do nierealnej cyberprzestrzeni (Polak, 2004: 194).

Niejednokrotnie podkreśla się, że studiowanie, to nie tylko nauka, ale także czas wolny – nowe przyjaźnie, nowe sytuacje społeczne i nabywanie nowych społecznych umiejętności. Co drugi amerykański student twierdzi, że korzysta z Internetu w celu komunikacji z innymi (42%), dla 10% Internet to główne źródło rozrywki. Trzy czwarte respondentów komunikuje się via Internet z przyjaciółmi (72%), a dwie trzecie preferuje Internet, niż telefon, jako sposób komunikacji (69%). Aż 85% badanych studentów uważa, że Internet, to łatwy i dogodny sposób komunikacji (Jones, Madden, 2002).

                Dokonując porównania pomiędzy studentami polskimi, a amerykańskimi, z zakresie korzystania Internetu, niestety to zestawienie wypada źle, na niekorzyść Polaków i to nie tylko, ze względu na niski poziom prezentowanych umiejętności. Odsetek Internautów w Polsce wynosi 25%, zaś w USA 54% (http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/rankorder/2153rank.html). Mimo, iż w Polsce, to właśnie studenci i uczniowie, stanowią dominującą grupę w populacji Internautów, to jednak poziom penetracji Internetu w Polsce, jest ciągle niski, dwukrotnie niższy, niż w USA.

Większość użytkowników Internet uważa, że Internet nie ma żadnego wpływu na ilości czasu oni spędzanego z ich rodziną (87,6%). Niemal tyle samo respondentów twierdzi, że korzystanie z Internetu nie ma żadnego skutku czas spędzanymi z przyjaciółmi (87,8%).Według naukowców pracujących przy projekcie Digital Future, nie ma statystycznej różnicy pomiędzy badaniami z 2004 i roku 2002, gdzie ten odsetek wynosił 88,4% (Cole, Suman, Schramm, Lunn, Aquino, 2004).

Źródło: Surveing the Digital Future Year Four. Ten Years, ten trends, J. Cole, M. Suman, P. Schramm, R. Lunn, J. Aquino & others, University of Southern California, 2004, raport dostępny pod adresem http://www.digitalcenter.org/downloads/DigitalFutureReport-Year4-2004.pdf

Wykres  4.13. Wpływ Internetu na czas spędzany z przyjaciółmi/rodziną (USA)

Polscy studenci o wiele bardziej entuzjastycznie postrzegają rolę komputera w ich życiu społecznym. O ile w USA stosunek do roli Internetu w życiu codziennym jest niezwykle wyważony, o tyle wśród krakowskich studentów, zdecydowanie przeważa entuzjazm. 59,7% respondentów twierdzi, iż Internet pozytywnie wpływa na ich stosunki z rodziną (23,9% - zdecydowanie pozytywnie, 35,8% - raczej pozytywnie), jeszcze bardziej optymistycznie oceniają respondenci wpływ Internetu na stosunki z przyjaciółmi i znajomymi. Aż 86,1% badanych uważa, iż Internet pozytywnie wpływa na stosunki z przyjaciółmi, niemal takie same deklaracje padają względem wpływu Internetu na stosunki ze znajomymi (86,2%).

Źródło: oprac. własne, na podst., badań nad społecznością informacyjną, Kraków, 2005; dane w %.

Wykres  4.14. Wpływ Internetu na stosunki z rodziną/przyjaciółmi/znajomymi (Polska)

Ostatnie dziesięciolecia minionego wieku to niezwykły rozwój rozmaitych technologii oszczędzania czasu, wśród których swoje znaczące miejsce zajmuje Internet. Podkreśla się jednak, iż mimo tylu technologii mających ułatwić pracę ludziom, ludzie bardziej, niż kiedykolwiek cierpią na brak czasu, paradoksalnie stają się niewolnikami technologii, która miała wyzwalać (Eriksen, 2003: 5).

Internet zdaje się wypierać tradycyjne formy spędzania czasu wolnego. Staje się największą konkurencją dla telewizji, aż 53,9% krakowskich studentów przyznaje, iż odkąd korzysta z Internetu mniej czasu poświęca na oglądanie telewizji – dokonała się tylko zamiana monitorów, ale nadal funkcjonujemy dzięki życiu na ekranie lub poprzez ekran, jak to określa P. Zawojski. Internet, który miał urozmaicać nasze życie, umożliwiając dostęp do kultury, staje się tym samym, czym miała stać się telewizja oferująca pięćset kanałów, nawet włączając programy naukowe, bywa mierna, jak zauważa C. Stoll „im większa liczba kanałów, tym gorsza jakość audycji, gdyż mniej pieniędzy przypada na jeden program” (Stoll, 2000: 29). Co trzeci polski student (32,6%) poświęca mniej czasu na czytanie książek, 29,5% rzadziej czyta prasę codzienną, zaś 23,5% rzadziej czyta prasę periodyczną. Co trzeci respondent przyznaje (31,4%), iż mniej czasu poświęca na obowiązki domowe, odkąd zaczął korzystać z Internetu.

Źródło: oprac. własne, na podst., Społeczeństwo informacyjne-aspekty funkcjonalne i dysfunkcjonalne, Kraków, 2005

Wykres  4.15. Rozkład odpowiedzi na pytanie – czy odkąd korzystasz z Internetu poświęcasz mniej czasu na (dane w %)

Wyniki uzyskane w trakcie badania Społeczeństwo informacyjne-aspekty funkcjonalne i dysfunkcjonalne, są analogiczne do wyników badań uzyskanych w USA. N. H. Nie i L. Erbring wykazali, iż długotrwałe korzystanie z Internetu sprawia, iż mniej czasu spędzamy przed telewizorem, jak i na czytaniu gazet. Spośród deklarujących korzystanie z Sieci powyżej 10 godzin tygodniowo, 65% przyznaje, iż mniej ogląda telewizję, a 39% czyta mniej gazet niż przed używaniem Internetu. Analogicznie wśród korzystających z Sieci mniej niż 1 godzinę tygodniowo liczebność zmniejsza się o połowę (Nie, Erbring, 2000). Odsetki uzyskane w Polsce i USA są porównywalne 53,9% mniej czasu spędzających przed TV w Polsce i 56% w USA, 29,5% mniej czasu poświęcających na czytaniu prasy codziennej w Polsce i 31% w USA (w przypadku USA pod uwagę wzięto osoby spędzające w Internecie od 5-10 godzin tygodniowo).

Źródło: opracowanie własne na podst. Internet and Society. A preliminary report. N.H. Nie, L. Erbring, Stanford University

Wykres  4.16.  Internet a mass media

4.5 Podsumowanie

Odsetek studentów w populacji Internautów, jest trzy razy większy, niż w ogólnej populacji Polaków. Po raz pierwszy historii doszło do odwrócenia procesu socjalizacji, współcześnie to dzieci wtajemniczają swoich rodziców w świat komputerów i nowych technologii. Wirtualny świat młodych, stanowi terra incognita dla pokolenia ich rodziców. Osłabione więzi pomiędzy rodzicami, a młodymi powodują, iż młodzież szuka odpowiedzi na fundamentalne problemy życiowe w nowych mediach, popkulturze.

Amerykańscy studenci, są pierwszym pokoleniem, które ma regularny dostęp do Internetu i którzy są przygodę z Internetem zainicjowali niezwykle wcześnie, bowiem pomiędzy piątym, a ósmym rokiem życia – dla nich komputer staje się tak samo naturalnym elementem medialnego obrazu, jak telewizor, czy radio, dla pokolenia ich rodziców.

Z krakowskiego eksperymentu dotyczącego badań nad kształtowaniem się społeczeństwa informacyjnego wynika, iż studenci są grupą pozytywnie nastawioną do Internetu i komputerów. Nie dostrzegają zagrożeń wynikających z dominacji nowych technologii w życiu codziennym, a wręcz przeciwnie, twierdzą, iż Internet na pozytywny wpływ na kontakty interpersonalne. Ich zdaniem Internet mógłby być z powodzeniem wykorzystywany w dydaktyce, równocześnie wskazują, iż trzy piąte nauczycieli akademickich ma pozytywny stosunek do Internetu.

O tym jak bardzo Internet zadomowił się w naszym życiu mogą świadczyć metafory, mówiące o życiu na ekranie lub poprzez ekran. W obecnej fazie, kiedy społeczeństwo informacyjne ciągle in statu nascendi – choć zdaniem wielu (Naisbitt 1999, Jacher, Krzysztofek i Szczepański 2002) społeczeństwo informacyjne, to funkcjonująca rzeczywistość – jest rzeczą niezwykle trudną wykazać, jaki będzie miało ono wpływ na przyszłość społeczeństw. Określenie, jaki będzie miało ono wpływ na poszczególne grupy społeczne, styl życia, jest tym trudniejsze, iż próbujemy dokonać oceny nie ex post, a a priori – mimo tego (lub tym bardziej) warto sobie zadać trud, tak jak naukowcy skupieni wokół krakowskiego projektu mikrospołeczności informacyjnej, by próbować nadawać ramy temu, co niedookreślone. 

Bibliografia:

Bolter J.D. 1990, Człowiek Turinga, PIW, Warszawa.

Buliński T. 2003, Dziecko, wychowanie i ponowoczesność. Antropolog maluje obraz, w: W. Burszta, Ekran, mit, rzeczywistość, Twój Styl, Warszawa.

Bugliarello G. 1997, Telecommunities: The next Civilization. „The Futurist” vol. 31

Burszta W. 2003, Internetowa polis w trzech krótkich odsłonach, w: W. Burszta, Ekran, mit, rzeczywistość, Twój Styl, Warszawa.

Clayton L.,  Are there Virtual Communities? http://www.abdn.ac.uk/philosophy/endsandmeans/vol2no1/clayton.shtml

Cole J., Suman, M., Schramm P., Lunn R., Aquino J. & others. 2004, Surveing the Digital Future Year Four. Ten Years, ten trends, University of Southern California, http://www.digitalcenter.org/downloads/DigitalFutureReport-Year4-2004.pdf

Eriksen T. H. 2003, Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas w erze informacji, PIW, Warszawa.

Hagel J., Armstrong A.  1997, Net Gain: Expanding Markets Through Virtual Communities. Massachusettes: Harvard Business School Press,

Jones S., Madden M. & others, 2002, The Internet goes to college, Pew Internet & American Life, http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP_College_Report.pdf

Jonscher C. 2001, Życie okablowane, MUZA, Warszawa.

Kerckhove D. 2001, Inteligencja otwarta, MIKOM, Warszawa.

Krzysztofek K. 2002, Homo mobilis: style życia i aktywności w społeczeństwie informacyjnym, w: W. Cellary, Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport o rozwoju społecznym, UNDP, Warszawa,

Levinson E. 1999, Miękkie ostrze, MUZA, Warszawa,.

P. Levy, 2002. Drugi potop. w: Maryla Hopfinger (red.). Nowe media w komunikacji społecznej XX wieku. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Mead M. 1978, Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, Warszawa,

Naisbitt J. 2003, High tech – high touch. Technologia a poszukiwanie sensu, Zysk i S-ka, Poznań,

Negroponte N. 1997Cyfrowe życie. Jak się odnaleźć w świecie komputerów, Książka i Wiedza, Warszawa,

Nie N. H., Erbring L. 2000, Internet and Society. A preliminary report. Stanford University, http://www.stanford.edu/group/siqss/Press_Release/Preliminary_Report.pdf

Polak E.  2002, Technika jako podstawowy czynnik integracji i dezintegracji społeczeństwa informacyjnego. w: L. Haber (red.). Polskie doświadczenia w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego. Dylematy cywilizacyjno-kulturowe, AGH, Kraków.

Polak E.  2004, Wpływ rozwoju naukowo-technicznego na stosunki społeczne, w: M. Radochoński, B. Przywara (red.), Jednostka – grupa - cybersieć. Psychologiczne, społeczno-kulturowe i edukacyjne aspekty społeczeństwa informacyjnego, WSIiZ, Rzeszów.

Rheingold H. 1993, The Virtual Community: Homestanding on the Electronic Frontier. Reading, Addison-Wesley,

Rifkin J. 2003, Wiek dostępu. Nowa kultura hiperkapializmu, w której płaci się za każdą chwilę życia, Wydawnictwo Dolnośląskie Wrocław,

Sieńko M.  2002, Człowiek w pajęczynie. Internet jako zjawisko kulturowe, ATUT, Wrocław,

Slouvka M. 1996, War of the Worlds: the assault on realit, Abacus, London,

Smith M. 1992, Voices from the Well: The Logic of the Virtual Common. -http://www.sscnet.ucla.edu/soc/csoc/papers/voices/Voices.htm.

SMG/KRC Net Track 2Q 2003, na podst. http://www.tezmedium.pl/profile.xml

Ścibor M. 2003, Mobilny styl życia.. http://technopolis.onet.pl/490,1033657,1,artykul.html

Stoll C.  2000, Krzemowe remedium. Garść rozważań na temat infostrady, Rebis, Poznań,

Tadeusiewicz R.  2001, O potrzebie naukowej refleksji nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego. w: L. Haber (red.). Mikrospołeczność informacyjna: na przykładzie miasteczka internetowego AGH. Kraków,

TNS OBOP, Internet każdego dnia, 19 stycznia 2005

TNS OBOP, Polska w sieci, 7 luty 2005

Wadhwa A., Kotha S. 1999, Research Associate Anu Wadhwa, University of Washington, http://us.badm.washington.edu/kotha/internet/handouts/vc5.PDF

Wenzel M. Internet i komputery w gospodarstwach domowych, Komunikat CBOS, BS/50/2004

Zawojski P.  2002, Monitory miedzy nami. O byciu razem i osobno w cyberprzestrzeni, w: A. Gwóźdź, P. Zawojski, (red.) Wiek ekranów, Rabid, Kraków,