Magdalena Szpunar

skany publikacji::   DJVU PDF
Przy cytowaniu zastosuj nastpujcy opis bibliograficzny:
Magdalena Szpunar,
Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu,
K. Grysa (red.), Rola informatyki w naukach ekonomicznych i spoecznych, Kielce, WSH, 2008, s. 141-154

 

Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu

 

Magdalena Szpunar

 

Artyku stanowi prb opisu ewolucji zawodu dziennikarza i jego warsztatu za spraw Internetu. Autorka zwraca uwag na redefinicj miejsca odbiorcy w procesie komunikacji, za spraw nowych mediw, podaje kluczowe cechy dziennikarstwa obywatelskiego, ogniskujc uwag na potencjalnych zagroeniach, jakie wi si z t form publicystyki. W artykule postawiono hipotez, i wspczenie mamy do czynienia z rosnc rol tego typu dziennikarstwa, nierzadko stanowicego powan konkurencj dla mediw mainstreamowych.

 

Sowa kluczowe: dziennikarstwo obywatelskie, dziennikarstwo online, mojos, e-prasa, blog, blogosfera

 

Dziennikarstwo obywatelskie (ang. citizen journalism), czy inaczej mwic uczestniczce (ang. participatory journalism) redefiniuje klasyczny model komunikacji o charakterze masowym, w ktrym to wska grupa nadawcw rozsya komunikaty do wielu anonimowych odbiorcw, ktrzy praktycznie nie dysponuj moliwociami odpowiedzi zwrotnej. Odbiorca nie ma moliwoci zasygnalizowa nadawcy stosunek do niego w czasie trwania przekazu[1], ale take nierzadko po jego zakoczeniu. Tradycyjny model dziennikarstwa ma charakter autorytarny, bowiem o tym, czy prezentowa dany materia decyduje wska grupa ludzi, ktrzy nierzadko kieruj si raczej generowaniem zyskw i zwikszaniem udziau w rynku, ni rzetelnym informowaniem[2]. Relacja pomidzy nadawc a odbiorc w klasycznym typie komunikowania masowego ma charakter asymetryczny, jednostronny. Nadawca zajmuje pozycj uprzywilejowan, on, bowiem posiada monopol na wiedz. Odbiorca jest traktowany jako anonimowa kocwka procesu komunikacji, cho wana ze wzgldu na moliwoci manipulacji ni, ksztatowania jej pogldw, czy nakaniania do okrelonych zachowa. Definicje odbiorcw masowych masy, zwykle maj pejoratywny wydwik, okrelajc ow du, heterogeniczn zbiorowo ludzi jako posplstwo, zwykle niewyksztacone, ciemne i nieracjonalne, o bardzo ograniczonej indywidualnoci[3].

Obecnie to odbiorca, moe sta si aktywnym nadawc. Na popularnoci zyskuj nowe, oddolne formy dziennikarstwa, ktre maj szans na realizacj dziki blogom, podcastom, mechanizmom Wiki, a take serwisom umoliwiajcym wsptworzenie i ocen zasobw np. digg, czy del.icio.us. Dziennikarstwo obywatelskie przesuwa odpowiedzialno za zbieranie organizowanie i przetwarzanie danych z dziennikarzy i ich przeoonych na zwykych obywateli, ktrzy sami decyduj o tym, czy warto opublikowa dany materia[4]. S. Bosman i C. Willis dziennikarstwo obywatelskie definiuj jako czynny udzia obywateli w procesie zbierania, relacjonowania, analizowania i dystrybuowania newsw i informacji[5]. Aktywnie zaangaowani czonkowie danej spoecznoci relacjonuj wybrane przez siebie wydarzenia, co ma sprzyja wikszemu zaktywizowaniu i zaangaowaniu publicznoci poprzez wiadome oddanie gosu ludziom i ich sprawom[6]. Istotnym elementem jest tutaj docenienie opinii zwykych obywateli, a ich reakcje na rne wydarzenia staj si czci doniesie informacyjnych[7]. Nawet najlepszy dziennikarz nie moe by ekspertem w kadej dziedzinie i dysponowa pen wiedz na temat okrelonych zdarze. Zwykli obywatele yjcy w okrelonym rodowisku, znaj lepiej kontekst i potrafi oceni pewne wydarzenia z perspektywy, ktra oddaje charakter miejsca. Informacje przez nich prezentowane mog wic by lepsze i bardziej autentyczne, od tych, ktre prezentuj po przetworzeniu profesjonalni nadawcy.

Jak susznie zauwaa J. Jastrzbski, mamy do czynienia z now postaci dziennikarstwa, ktrej podstawowymi wyznacznikami jest umidzynarodowienie zawodu dziennikarza, wszechobecno i powszechna dostpno, nacisk na aktualno relacji, interaktywno oraz ulego wobec odbiorcw[8]. Na podobne wyznaczniki dziennikarstwa online zwraca uwag J. Bardel, ktry definiuje je jako interaktywne, hipertekstualne, multimedialne i asynchroniczne[9]. Dziki czynnemu udziaowi spoeczestwa mamy do czynienia z niezalenymi, wiarygodnymi i dokadnymi informacjami[10], co przyczynia si do tworzenia prawdziwie demokratycznego spoeczestwa.

Zwolennicy dziennikarstwa obywatelskiego dostrzegaj w nim wan form suby publicznej, mogc stanowi panaceum na spadek zaufania spoecznego do mediw, za przeciwnicy zarzucaj mu bycie kolejnym chwytem marketingowym majcym na celu zwikszenie nakadu poprzez podkrelenie lokalnego charakteru danej gazety[11]. Przeciwnicy dziennikarstwa obywatelskiego uwaaj rwnie, i w tym typie dziennikarstwa zbyt czsto dochodz do gosu osobiste zainteresowania obywateli[12]. Niektrzy podkrelaj, e i tak wikszo dziennikarstwa w Sieci realizowana jest prze due organizacje informacyjne, a teksty tam zamieszczane stanowi zwyk adaptacj wersji drukowanych[13].

W USA niezwykle popularni staj si mojos (ang. mobile journalist), mobilni dziennikarze, ktrzy z laptopem, kamer cyfrow s wysyani w teren, by by najbliej wydarze i mc na bieco je relacjonowa. Ta forma pracy dziennikarza sprawia, e informacje, w bardzo krtkim czasie trafiaj do sieci, a praca mojos sprawia, e niektre wydania internetowych gazet podwoiy liczb czytelnikw[14].

Jak zauwaa F. Patalong gazeta przyszoci bdzie musiaa stosowa si do kilku podstawowych zasad:

-          web first, czyli internet jako podstawowe rdo informacji

-          utrzymywanie bliskiego kontaktw z czytelnikami za spraw mojos; co jest to szczeglnie istotne w przypadku gazet lokalnych i regionalnych

M. Deuze wyrnia kilka nurtw w obrbie dziennikarstwa obywatelskiego[15]:

- gwnonurtowe serwisy newsowe: oferujce treci tworzone od podstaw i poddane procesowi agregacji

- witryny indeksujce i kategoryzujce: usytuowane poza gwnym nurtem medialnym, koncentrujce si na publikowaniu informacji z innych serwisw w Sieci

- metamedia i inne witryny komentatorskie: tworzone w celu kontrolowania tradycyjnych mediw i moliwoci komentowania wydarze medialnych; tutaj rwnie znajduj si serwisy, ktre omawiaj wydarzenia niedostrzegane przez media gwnego nurtu

- witryny dzielenia si i dyskusji: wspredagowane zespoowo, zaspokajajce potrzeb czenia si i wymiany informacji z innymi internautami

Jak wynika z badania Megapanel PBI/Gemius[16] w lutym 2008 ze stron dziennikarstwa obywatelskiego korzystao 1,7 mln internautw, co smy polski internauta (11,89%) by wic gociem na witrynach tego typu. Najbardziej popularnym serwisem dziennikarstwa obywatelskiego s Wiadomoci24.pl (ponad 550 tys. internautw), Interia360.pl (547 tys. uytkownikw) i iThink.pl (250 tys. uytkownikw).

Ryc. Najpopularniejsze serwisy dziennikarstwa obywatelskiego w Polsce wg. liczby uytkownikw

rdo: Dziennikarstwo obywatelskie w Internecie, 04.06.2008, http://www.audyt.gemius.pl/dziennikarstwo_analiza_1.php, dostp: 13.06.2008.

 

Serwisy zwizane z dziennikarstwem obywatelskim cigle zyskuj na popularnoci. W okresie od lutego 2007 do lutego 2008 zasig najpopularniejszych serwisw dziennikarstwa obywatelskiego wzrs trzykrotnie z poziomu 4,24% do 11,89%. W analizowanym okresie Gemius odnotowa spadki odwiedzin na tych serwisach jedynie w VI i XI 2007 oraz w II 2008.

Kim jest przecitny uytkownik serwisw dziennikarstwa obywatelskiego? Co czwarty z nich mieszka na obszarze wiejskim, a co szsty w miecie do 20 tysicy mieszkacw, co sidmy za pochodzi z miasta od 20-50 tys. mieszkacw. Najwikszym zainteresowaniem serwisy te ciesz si wrd mieszkacw wojewdztwa opolskiego (zasig 17,44%), lskiego (14,58%) oraz wielkopolskiego (14,35%). Najchtniej serwisy te odwiedzaj emeryci i rencici, specjalici i osoby uprawiajce wolny zawd oraz urzdnicy i pracownicy administracji. Niewielkie zainteresowanie tronami tego typu wyraaj waciciele przedsibiorstw, kierownicy zakadw i prezesi oraz pracownicy usug i handlu[17].

Ryc. Serwisy dziennikarstwa obywatelskiego wedug miesicznego zasigu

rdo: Dziennikarstwo obywatelskie w Internecie, 04.06.2008, http://www.audyt.gemius.pl/dziennikarstwo_analiza_1.php, dostp: 13.06.2008.

 

Dziennikarze, a w szczeglnoci dziennikarze publikujcy w Internecie, musz zwrci szczeglnie baczn uwag na wiarygodno i weryfikacj rde, z ktrych czerpi informacje. W zwizku z tym, i nierzadko informacje internetowe traktuje si z pewn rezerw, powtpiewajc w ich jako, postulat ten powinien by tym sumienniej przestrzegany. Dziennikarstwo internetowe jest coraz bardziej popularne, o czym wiadczy mog chociaby oferty pracy, ktre dotycz dziennikarzy internetowych, czy osb zajmujcych si wyszukiwaniem i selekcj treci zamieszczanych w Internecie, a take ich moderowaniem. Z pewnoci ten typ dziennikarstwa stanowi bdzie o przyszoci tego zawodu, warto jednak wypracowa pewne standardy pracy dziennikarza w nowym, interaktywnym rodowisku[18].

To, e Internet stanowi przyszo gazet jest truizmem i chyba nie trzeba dzisiaj specjalnie do tego pogldu nikogo przekonywa. Sprzeda amerykaskich dziennikw najwikszego rynku medialnego na wiecie spada zatrwaajco. Ekran monitora wypiera tradycyjne, papierowe formy wyda gazet. Ikona prasy codziennej New York Times ma wicej czytelnikw swojej wersji on-line, ni tradycyjnej papierowej wersji. Sprzeda dziennikw w USA spada drastycznie. W roku 1984 sprzedawao si rednio 20 mln egzemplarzy wicej ni pod koniec wrzenia 2006 r. Podoba sytuacja dotyczy polskiego rynku prasowego, jednake cigle jeszcze niewiele gazet decyduje si przenie swoje wydania do Internetu[19]. Wydaje si jednak, e elektroniczna prasa stanowi przyszo rynku wydawniczego, i gazety, ktre chc przetrwa, bd musiay wykona krok ku elektronicznym wersjom swoich tytuw. Krakowski Eksperyment Internetowy wskazuje, e elektroniczne wersje gazet s ich przyszoci, co drugi badany student przyznaje, i regularnie czyta pras w Internecie[20].

Elektroniczne wydania prestiowych tytuw s chtniej czytane ni ich papierowe odpowiedniki ze wzgldu na szybko dostpu do informacji, tani koszt, moliwo interakcji z czytanym tekstem i wymiany pogldw z innymi czytelnikami. E-prasa, a w szczeglnoci serwisy znanych gazet, ciesz si zaufaniem, co do jakoci i rzetelnoci informacji tam publikowanych, w przeciwiestwie do powszechnych w Internecie stron o trudnej do okrelenia reputacji, prowadzonych przez nieznanych autorw.

Tradycyjne, papierowe wydanie gazety zamykane najczciej w godzinach wieczornych danego dnia, jest skazane na klsk, jeli chodzi o konkurowanie z edytowaln niemal w kadej chwili gazet online. Jak susznie zauwaa redaktor naczelny The Guardian oczekiwanie z publikacj informacji do nastpnego ranka, w momencie, gdy ona pojawia si na stronach internetowych dzie wczeniej, stwarza ryzyko marginalizacji[21]. Nie naley moim zdaniem jednak Internetu traktowa jako zagroenia dla tradycyjnej gazety. Informacje pojawiajce si online, mog stanowi zacht do signicia po papierowe wydanie gazety, a Internet powinien stanowi jedynie zacht do signicia po rozszerzon wersj artykuu. Istotne jest tutaj takie przygotowanie artykuu w wersji online, ktre powinno inicjowa kontakt z czytelnikiem, kreowa potrzeb signicia po wicej, w formie papierowej. Nie zawsze jednak bdzie tak, ze czytelnik bdzie skory do signicia po tradycyjn wersj gazety.

W przypadku ludzi modych obcowanie z elektronicznymi wydaniami prasy, jest bardziej naturalne, ni czytanie tradycyjnych, papierowych wyda. Nawet studenci dziennikarstwa, dla ktrych lektura prasy powinna by obowizkowym elementem dnia codziennego, nie wyrobili w sobie nawyku czytania prasy drukowanej. Jeli czytaj, to raczej wanie gazety online, z ktrych szybko mog si dowiedzie, co dzieje si w kraju lub zagranic i w krtkim czasie znajdywa odpowied na interesujce ich pytanie. Wikszo z nich niestety od samego pocztku swojego ycia funkcjonuje w wiecie obrazw, std preferuj dynamiczne, atrakcyjne wizualnie e-gazety, z chwytliwymi tytuami i informacjami skondensowanymi do minimum. Maj problemy z zatrzymaniem uwagi na okrelonej informacji duej ni kilka minut.

Internet sta si now platform kontaktu gazety z czytelnikiem. Nastawienie czytelnika na szybk, gorc, newsow informacj sprawia, e redaktorzy gazet nie mog sobie pozwoli na lekcewaenie tego medium.

Najpopularniejsze dzienniki opiniotwrcze w Polsce Dziennik, Gazeta Wyborcza i Rzeczpospolita posiadaj rozbudowane serwisy internetowe. Podobnie wiodce stacje radiowe umoliwiaj w Internecie suchanie radia (streaming). Jak wynika z raportu firmy Gemius pod koniec 2007 roku radia w Internecie suchao 70% internautw, 67% czyta w Internecie dzienniki, 37% czyta dwutygodniki, a 30% czyta miesiczniki. Mczyni czciej od kobiet suchaj w Internecie radia (76% vs. 64%), kobiety czciej za czytaj w Internecie pras. Wiek w znaczcy sposb wpywa na korzystanie z prasy online. Wraz z wiekiem ronie liczba internautw czytajcych pras w Sieci, spada natomiast odsetek internautw suchajcych radia w Sieci[22].

 

Ryc. Korzystanie z tradycyjnych mediw przez Internet [N = 14424]

rdo: opracowanie wasne, na podstawie: M. Araszkiewicz, Konsumpcja mediw. Sposoby korzystania z mediw wrd internautw listopad-grudzie 2007, Gemius, 2008, s.24.

 

Wraz z ekspansj mediw interaktywnych podkrela si, i o ksztacie dziennikarstwa w coraz wikszym stopniu decyduje nie tylko dziennikarz, ale uytkownik. Zanikaj, wic zawodowe ramy dziennikarstwa[23]. Mimo, e dziennikarstwo internetowe postrzega si jako bardziej autonomiczne od dziennikarstwa tradycyjnego, podkrela si, i ma ono wymiar bardziej komercyjny i podporzdkowany rynkowi, ni tradycyjne gazety[24].

Pojawiaj si jednak opinie, ktre negatywnie oceniaj prac dziennikarzy obywatelskich. A. Keen pisze to w wikszoci armia anonimowych pisarzy, ktrzy sami dla siebie stanowi rdo informacji i ktrych celem nie jest przekazywanie informacji, a jedynie rozpowszechnianie plotek, naganianie skandali politycznych, publikowanie krpujcych zdj znanych osb oraz tworzenie artykuw na wymylone tematy[25]. Keen podkrela, i atwo publikacji materiaw, brak ogranicze etycznych, czy kopotliwych ocen kolegiw redakcyjnych powoduje, e materiay dziennikarzy obywatelskich cechuje niczym nieuprawnione uoglnianie, czy prezentowanie opinii skrajnych i radykalnych. Nierzadko dziennikarze obywatelscy, czy blogerzy dubluj informacje prezentowane przez media mainstreamowe, podajc je w nieco atrakcyjniejszej formie. Zgodzi si mona rwnie z tez, e rodowisko dziennikarzy obywatelskich w wielu przypadkach samo dla siebie staje si rdem informacji, duszc si we wasnym sosie. Z. ski i Z. Wieczorek spoeczno blogerw okrelaj mianem bogosfery. Autorzy podkrelaj, e moe istnie sytuacja, gdzie blogujcy funkcjonuj w hermetycznym wiecie blogw swoich i znajomych, oceniaj wiat wycznie na podstawie informacji dostarczanych przez inne blogi, nie majc potrzeby weryfikacji zamieszczanych tam wiadomoci[26]. Zjawisko to A. Keen okrela jako cyfrowy narcyzm, twierdzc, i prowadzimy rozmowy jedynie z osobami takimi samymi, jak my[27]. Zaprzyjanieni blogerzy tworz kko wzajemnej adoracji, chwalc (lub ganic) posty zamieszczane przez autorw polecanych blogw. Badanie polskiej blogosfery potwierdza mechanizm wzajemnego oddziaywania na siebie autorw blogw. Autorzy blogw, ktrzy otrzymuj wiele komentarzy, sami s aktywni w tym wzgldzie komentowanie blogw innych osb, zachca do komentowania bloga autora, a osoby, ktrych wpisy s czciej komentowane, rwnie odwdziczaj si komentarzami[28], co uatwiaj mechanizmy blogowe. Zasada do ut des (ac. daj aby dawa) znajduje tutaj swoj egzemplifikacj. Obdarzenie kogo komentarzem jest jak niepisany kontrakt chwal ciebie i to, co masz do powiedzenia, ty odwdzicz mi si tym samym. Tworzy to wi midzy blogerami, ktrzy obdarzaj si pozytywnym sowem.

Trudno nie zgodzi si z A. Keenem, ktry zauwaa, e publikowanie materiaw w Sieci nie jest obcione adnymi irytujcymi ograniczeniami etycznymi, duo atwiej, wic o publikowanie pogosek jako reportay, czy niedomwie jako informacji[29]. Cz blogw jak susznie zauwaa Keen zawiera radykalne, uoglniajce, niczym nie poparte komentarze, doszukujce si w wielu wydarzeniach spiskowej teorii dziejw[30]. Skoro publikuje si atwo i bez ogranicze, zamieszczanie informacji niesprawdzonych jest bardzo kuszce.

Dla wielu amatorw-dziennikarzy brak formalnego wyksztacenia dziennikarskiego stanowi powd do dumy, bowiem ich zdaniem status amatora pozwala przedstawia mniej przefiltrowany obraz wiata[31]. Keen nie ma tutaj racji, bowiem najlepsi dziennikarze czsto nie posiadaj dziennikarskiego wyksztacenia, a tym, ktrzy takowe posiadaj, nic nie przeszkadza w amaniu standardw etycznych i kodeksw ich obowizujcych. O ile w pewnych sytuacjach bycie amatorem jest zalet, bowiem nie jest si zalenym od nikogo, mona publikowa niemal dowolnie, o tyle trudniej takiemu nieprofesjonalicie uzyska np. zgod na wywiad, czy dosta si bez odpowiedniej afiliacji na rzdowy bankiet. Amatorzy powinni postawi na dotarcie do niszy, ktrych nie dostrzegaj media gwnego nurtu. Dziennikarzowi, ktry przyjeda w teren od czasu do czasu, trudno w krtkim czasie wnikn w prawdziwe problemy lokalnej spoecznoci.

Waciciele portali informacyjnych na rne sposoby staraj si zachci uytkownikw do dzielenia si informacjami. Portal Gazeta.pl pozwala w atwy sposb na przesanie wiadomoci, zdjcia lub filmu. Autorzy najciekawszych newsw otrzymuj nagrody rzeczowe, a serwis Wiadomosci24 opierajcy si o dziaania dziennikarzy obywatelskich paci za najlepsze newsy.

 

Ryc. Banner portalu Gazeta.pl zachcajcy do zamieszczania newsw

 

 

W poowie 2007 roku zamieszanie w polskim Internecie wywoa wyrok Sdu Najwyszego, ktry uzna, i jeeli informacje na stronie s aktualizowane czciej, ni raz na rok, to witryna powinna by zarejestrowana w sdzie jako prasa[32]. Nie dokonano tutaj jakiegokolwiek rozrnienia na strony amatorskie, hobbystyczne, czy komercyjne portale. Sprawa dotyczya autora serwisu GazetaBytowska.pl, ktry zosta oskarony o wydawanie dziennika lub czasopisma bez rejestracji[33]. Argumentowano, i jeli nowe informacje pojawiaj si na stronie czciej, ni raz w tygodniu, to naley tak stron traktowa jako dziennik, jeli aktualizacje dokonywane s rzadziej, jako czasopismo[34]. Co ciekawe sdy w rny sposb interpretoway ten przepis. Sd Apelacyjny w Rzeszowie uzna, e strona internetowa nie moe by uznana za dziennik lub czasopismo, odmawiajc rejestracji stronie afery.prx.pl[35], za Wojewdzki Sd Administracyjny w Warszawie uzna portal internetowy Dziennik owiecki za czasopismo i zosta on zarejestrowany przez sd rejestrowy[36]. Dziennik owiecki domaga si udzielenia informacji od Zarzdu Gwnego PZ w sprawach podnoszonych przez czytelnikw, a gdy zarzd odmwi udzielenia informacji poda go do sdu za odmow udzielenia informacji prasowej. W rodowisku internautw zawrzao. Wielu blogerw, czy wacicieli niszowych stron internetowych nie chciao by traktowanych na rwni z komercyjnymi serwisami. O ile oficjalna rejestracja strony WWW dawaaby autorowi due prawa analogiczne z powanym tytuem prasowym, jak np. prawo do tajemnicy dziennikarskiej, jednoczenie nakadayby na jej twrc np. obowizek publikowania ogosze, sprostowa, czy komunikatw urzdowych. Sytuacj dodatkowo komplikowa fakt, e nie wiadomo byo, kto miaby orzeka, czy dana strona jest faktycznie dziennikiem lub czasopismem. W przypadku internetowych wyda gazety sprawa wydaje si nader oczywista, ale duo trudniejsza w przypadku bloga opisujcego wydarzenia lokalnej spoecznoci, czytanego przez kilku zapalecw. Prby zrwnania amatorw winiarstwa opisujcych sekrety przygotowania dobrego trunku, z zarabiajcymi krocie wacicielami koncernw medialnych posiadajcych swoje strony w Internecie z pewnoci byo bdem.

Co trzeci amerykaski bloger postrzega blogowanie, jako form dziennikarstwa, co drugi zamieszcza na swoim blogu linki do oryginalnych rde, rwnie co drugi deklaruje, i stara si weryfikowa fakty zamieszczane w publikowanych przez siebie postach[37]. Blogerzy coraz czciej staj si rdem powanych informacji dla wielu opiniotwrczych dziennikw. To od nich czerpi aktualne informacje dziennikarze prasowi i telewizyjni. Popularnych blogerw, majcych szerokie grono odbiorcw, opiniotwrczych, okrela si jako Alpha blogerw, czy A-blogerw[38]. Zdarzaj si sytuacje, gdzie profesjonalni dziennikarze traktuj informacje zamieszczane w Sieci, jako niczyje, a wic publikuj je w swoich artykuach podpisujc si wasnym imieniem i nazwiskiem, ale to kwestia rzetelnoci i profesjonalizmu. Blogowanie przestaje by sposobem na zagospodarowania wolnego czasu, czy form dzielenia si z innymi swoimi przemyleniami. Blogerzy coraz czciej zarabiaj na swoim hobby, a zajcie to staje si powanym rdem zarobkowania. Portal gazeta.pl najlepszym blogerom oferuje moliwo wsppracy. Jeden z amerykaskim blogerw zarabia miesicznie ok. 1000$ za informacje o tanim lunchu, ktry mona zje w okolicach Manhattanu[39]. Dziki reklamom zamieszczonym na swojej stronie blogerzy mog zarobi od 200 do 2000$ miesicznie[40], ale nie kady bloger ma tak szans. Blogi niszowe, rzadko czytane maj nike szanse na to, e kto bdzie zainteresowany umieszczeniem reklamy na takim blogu. Z badania polskiej blogosfery wynika, i reklamy i patne linki umieszcza 6% polskich blogerw, a ich umieszczanie jest wysoce skorelowane z poczytnoci bloga. Im wicej ma on czytelnikw, tym czciej pojawia si na nim reklama. Wrd blogw posiadajcych 1000 czytelnikw i wicej 25% z nich posiada reklam, a w grupie blogw posiadajcych od 100-999 czytelnikw odsetek ten wynosi 9%[41]. Zarabiaj na swoich blogach rwnie fotoblogerzy, ktrzy sprzedaj swoje zdjcia redakcjom lub poszczeglnym dziennikarzom[42].

Zarabia na blogu mona nie tylko poprzez reklamy, ale w sposb zawoalowany, czyli pisaniu reklamowym, czy sponsorowanym. Reklamodawcy doskonale zdaj sobie spraw, i nic nie przynosi tak dobrego skutku jak opinia tzw. niezalenego eksperta, a takimi nierzadko s najbardziej aktywni internauci blogerzy, ktrych w wielu przypadkach mona uzna za internetowych opinion leader. Blogerzy chtnie pisz o uywanych przez siebie produktach Niektrzy internauci nawet nieproszeni przez producentw, potrafi dobrze pisa o swoich ulubionych markach[43]. Coraz wicej polskich firm korzysta z moliwoci przedstawiania produktu przez wymylone postacie, ktre nie pisz o nim nawet wprost, a w sposb zakamuflowany[44]. Bloger nie przypomina w niczym nachalnego reklamodawcy, informacja podawana na blogu wydaje si by informacj podawan przez zaufanego przyjaciela, obiektywn i pozbawion jakichkolwiek elementw promocji. Jak zauwaa E. Chlebiska sia bloga tkwi w jego autentycznoci, tworzeniu wraenia, e czytelnicy czytaj to, co naprawd myli autor - Wrd reklam, gdzie odbiorca karmiony jest papk przymiotnikw wartociujcych i stopniujcych typu lepszy, jeszcze taszy, nowy, wolne od nieuzasadnionych opinii blogi wydaj si by najlepszym rodowiskiem kreowania trendw i okrelonych postaw wobec marek[45].

Podwiadomie wierzymy, e bloger nie ma adnych powodw do tego by nachalnie reklamowa danych produkt. Ot moe si okaza, e jest zupenie inaczej. Reklamodawcy maj ju moliwo wykupywania okrelonych blogw i narzucania w zwizku z tym prowadzonych tematw. Zawsze oczywicie istnieje niebezpieczestwo, e dyskusja pjdzie nie w tym kierunku, ktrego by spodziewa si sponsor bloga. Swoje blogi prowadzi szef Sun Microsystems i v-ce prezes General Motors, gdzie obok informacji o najnowszych produktach firmy pojawiaj si wydarzenia z ycia prywatnego. Niektre firmy prowadz nawet kurs blogowego BHP. Blogi wkraczaj rwnie do polityki swoje blogi prowadzili w czasie ostatniej kampanii H. Gronkiewicz-Waltz, czy ona M. Borowskiego. Blogi coraz bardziej si profesjonalizuj, czego przykadem mog by firmy Gowker Media i Weblog inc., ktre zajmuj si tylko i wycznie tworzeniem blogw tematycznych[46]. Mimo, i blogowanie moe wydawa si zajciem trywialnym i mao znaczcym ma ono swoje powane konsekwencje. W USA odnotowano ju przypadki, gdzie zwolniono z pracy osoby za pozornie bahe informacje na osobistych blogach jak np. zdjcie w subowym uniformie. Z tak sytuacj mielimy rwnie do czynienia w Polsce, gdzie zwolniono z pracy urzdniczk za anons na serwisie randkowym[47]. Podobna sytuacja dotyczya syna burmistrza cznej, ktry w serwisie nasza-klasa umieci zdjcie pozdrawiajc znajomych gestem Sieg heil!. Prokuratura wszcza ledztwo wobec 19-latka za publiczne propagowanie faszyzmu[48].

Niezaleni dziennikarze obywatelscy coraz czciej decydowa bd o ksztacie wspczesnego dziennikarstwa. Znajcy lokalny kontekst zdarze, docierajcy do nisz niedostrzeganych przez media mainstreamowe mog informowa lepiej i rzetelniej, ni profesjonalni dziennikarze ubezwasnowolnieni przez kolegia redakcyjne i lini programow pisma. Niejednokrotnie jednak publikowane przez nich informacje ukazuj brak warsztatu dziennikarskiego i niesamodzielno pracy np. bezrefleksyjne dublowanie informacji opublikowanych przez innych w Internecie. atwo i swoboda publikowania w Sieci nie powinna ich zwalnia przed krytycznym osdem i pochopnym publikowaniem wiadomoci niesprawdzonych. Tylko wywaone publikowanie informacji w Sieci moe sprawi, e dziennikarze obywatelscy znajd swoje miejsce na rynku informacyjnym, cho w wielu przypadkach to miejsce od dawna do nich przynaley, a tradycyjne media czerpi z efektw ich pracy.

Bibliografia

 

1.                   S. Baran, D. Davis, Teorie komunikowania masowego, UJ, Krakw, 2007.

2.                   M. Prgowski, Blogosfera a dziennikarstwo obywatelskie, w: M. Szpunar (red.) Media midzy wadz a spoeczestwem, Rzeszw, WSIiZ, 2007.

3.                   J. Jastrzbski, Aksjologia dziennikarska i dyskurs cybernetyczny, [w:] Jzyk @ multimedia, red. A. Dytman-Stasieko, J. Stasieko, Wyd. Naukowe Dolnolskiej Szkoy Wyszej Edukacji TWP we Wrocawiu, Wrocaw 2005.

4.                   P. Napieracz, M. Niezgoda, Czy kontakt z komputerem zmienia nasze codzienne ycie?, [w:] Akademicka spoeczno informacyjna na przykadzie rodowiska akademickiego Akademii Grniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagielloskiego i Akademii Ekonomicznej, red. L. Haber, Wyd. AGH, Krakw, 2005.

5.                   A. Keen, Kult amatora. Jak Internet niszczy kultur, Warszawa, WAiP, 2007.

6.                   Z. ski, Z. Wieczorek, Blogosfera czy bogosfera sw kilka o naturalnej sztucznoci blogw, w: M. Sokoowski (red.) Oblicza Internetu. Architektura komunikacyjna Sieci, Elblg, 2007.

7.                   J. Zajc, Blogowanie a relacje spoeczne, w: J. Zajc, A. Kustra, P. Janczewski, T. Wierzbowska, (red.) Motywacje, zachowania i pogldy autorw i czytelnikw blogw, Raport Blox i Gemius.

8.                   D. McQuail, Teoria komunikowania masowego, Warszawa, PWN, 2007.

9.                   M. Kos, Autorytarna i demokratyczna filozofia publikacji informacji w wietle mediw tradycyjnych i elektronicznych, w: A. Szewczyk (red.) Problemy spoeczestwa informacyjnego, Szczecin, 2007.

10.                B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikowania spoecznego, Wrocaw, Astrum, 1999.

11.                M. Szpunar, Internet a wolno (od) wypowiedzi, w: M. Szpunar (red.) Media - midzy wadz a spoeczestwem, Rzeszw, WSIiZ, 2007.

 

Netografia

 

1.                   T. Bogusewicz, Wolimy ekran komputera ni tradycyjn gazet, http://www.zw.com.pl/zw2/index.jsp?news_cat_id=19&news_id=120379&layout=0&page=text&place=Lead01

2.                   F. Patalong, Internet przyszoci gazet, http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,331813850960.html

3.                   Strony WWW do rejestracji, albo do prokuratora, maz, PAP, 29.08.2007, http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33181,4441695.html

4.                   S. Wikariak, Strony WWW to dzienniki lub czasopisma, http://www.rp.pl/artykul/57713.html

5.                   S. Wikariak, Prawo nie odrnia strony internetowej od papierowego dziennika, http://www.rp.pl/artykul/57723.html

6.                   D. Frey, Strona internetowa moe by czasopismem, http://www.rp.pl/artykul/57722.html

7.                   Zarobi na blogu, http://emetro.pl/emetro/1,82493,4820022.html

8.                   A. Kustra, J. Zajc, Sposb przeprowadzenia badania, w: J. Zajc, A. Kustra, P. Janczewski, T. Wierzbowska, (red.) Motywacje, zachowania i pogldy autorw i czytelnikw blogow, Raport Blox i Gemius

9.                   M. Gorczyski, Blogi w subie mediw, http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,60806,3173627.html

10.                L. Olszaski, Blokowanie blogowanie, http://praca.gazeta.pl/praca/1,47390,2415536.html

11.                Syn burmistrza cznej si doigra, http://www.alert24.pl/alert24/1,84880,5036740.html

12.                B. Kamiska, Blogerzy wkraczaj w realny wiat, http://www.rp.pl/artykul/15,71908.html

13.                B. Kamiska, Kazimierz Marcinkiewicz mgby zarobi na swoim blogu, http://www.rp.pl/artykul/15,81884.html

14.                A. Lenhart, S. Fox, Bloggers. A portrait of the internets new storytellers, Pew Internet & American Life Project, 2006, http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP%20Bloggers%20Report%20July%2019%202006.pdf

Civil journalism in day of the Internet

 

The independent civil journalists more often decide about shape of present journalism. They better knowing local context of events can inform better and squarer, than the professional journalists incapacitated by editorial boards and line program writing. The lack of journalist workshop and dependence of work portray more than once however published by them information published by doubling information found in the Internet. Easiness and liberty of publishing in the Internet them to slow down before critical judgment and the rash publishing the uncheck messages. Only force in publishing in the Net information can to cause, that civil journalists foundling his place on informative market, though in many cases this place from former to them belongs, and traditional medias draw with effects their work.

 

Magdalena Szpunar, dr nauk humanistycznych w zakresie socjologii, adiunkt WNSS AGH. Autorka kilkudziesiciu artykuw z zakresu socjologii Internetu oraz metodologii bada. Wspautorka Systemu Zarzdzania Badaniami eBadania.pl, umoliwiajcego bezpatne realizowanie ankiet drog online. Wicej informacji pod adresem: www.magdalenaszpunar.com

serwis umoliwiajcy profesjonalne przygotowanie ankiet:: eBadania.pl