dr Magdalena Szpunar

 

Kultura zachodnia ostatnich dziesięcioleci została zdominowana przez media wizualne. Po raz pierwszy w historii mamy do czynienia z sytuacją, w której na taką skalę konsumuje się obrazy. Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, jaką rolę pełni obraz we współczesnym społeczeństwie i jakie są konsekwencje jego powszechnej dominacji, w niemal wszystkich sferach życia. Autorka podejmuje również kwestie związane z nowymi formami ekspresji obrazu, jakie pojawiają się w Internecie, ze szczególnym naciskiem na ikonosferę tego medium.  

 

Kultura obrazu a ikonosfera Internetu

 

Obrazy otaczają nas ze wszech stron mamiąc feerią barw, a czasem są szarą codziennością. Bywają krzykliwe i wyzywające, gdy są billboardem na ulicy zachęcającym do kolejnego zakupu, mogą być również pięknym widokiem ośnieżonych gór, a także budzącym odrazę widokiem rozkładającej się padliny. Nawet w trakcie marzeń sennych pojawiają się obrazy, funkcjonując jako chaotyczne i dziwaczne, a ich sens wiele osób chce poznać dekodując ich znaczenie przy pomocy senników. Jedno jest pewne - od życia w świecie obrazów uciec się nie da. Obrazy z dzieciństwa kształtują naszą osobowość, życiowe wybory, a obrazy stanowiące projekcję zdarzeń przyszłych determinują nasze obecne działania.

Współczesny człowiek ewoluował od homo sapiens do homo videns, istoty, która preferuje obraz, a to co pokazane ma dla niej większe znaczenie, niż to, co wypowiedziane, czy napisane[1]. Wskazuje się, iż kultura zachodnia ostatnich dziesięcioleci została zdominowana przez media wizualne, żyjemy więc w świecie zdominowanym przez obrazy wizualne o różnych celach i zamierzonych efektach, a społeczeństwo staje się nowoczesnym wtedy, gdy jednym z jego głównych działań jest produkcja i konsumpcja obrazów[2]. Jak zauważa John Berger w żadnym z typów wcześniejszych społeczeństw nie mieliśmy do czynienia z taką koncentracją obrazów i taką gęstością przekazów wizualnych[3]. O kształtowaniu się kultury wizualnej świadczyć może chociażby dominacja mediów, które opierają się o obraz i jego dominację nad przekazem tekstowym, czego doskonałą egzemplifikacją jest telewizja, czy w pewnych wymiarach Internet. Wiek XX, w którym mieliśmy do czynienia z eksplozją fotografii i filmów, wyniósł obraz na piedestał. Coraz częściej pełni on rolę ideologiczną, manipulacyjną, perswazyjną, zyskując znaczące miejsce w przestrzeni społecznej. Zdaniem Jana Hudzika mamy właściwie do czynienia ze światem, który odbieramy jako ekran, na którym obserwujemy przebieg następujących po sobie obrazów[4]. Szybkość zmiany ujęć filmowych jest tak duża, że mamy do czynienia z przeciążeniem informacyjnym – nie jesteśmy w stanie konsumować, tak wielkiej ilości informacji (obrazów) do nas docierających. Sytuację tę potęguje fakt, że ten sam obraz może być odmiennie interpretowany przez różne osoby, wywołując inne skojarzenia i konotacje.

Niestety, jak słusznie zauważa Giovanni Sartori, nadmiar widzenia zubaża nasze rozumowanie[5], preferujemy obrazy, która nie wymagają myślenia, na rzecz słów, które wymagają większego zaangażowania intelektualnego. Jak zauważa Kazimierz Krzysztofek współcześnie percepcja obrazu staje się substytutem myśli[6]. Obraz staje się nośnikiem informacji, wiedzy, emocji, wartości[7], w znaczący sposób skracając czas dekodowania przekazu w nim zawartego, mimo niejednokrotnej jego wieloznaczności.

Otaczającą nas rzeczywistość wizualną podzielić możemy na dwie sfery, jedną z nich będą przedstawienia wizualne i przejawy wizualne. Przedstawienia wizualne stanowić będą celowo tworzone obrazy (sztuka, reklama), zaś przejawy wizualne, to wszystko to, co możemy poddać percepcji wzrokowej i przetworzyć np. w obraz trwały za pomocą aparatu fotograficznego[8]. Łatwo więc skonstatować, że niemal cała rzeczywistość społeczna mieści się w zakresie przejawów wizualnych i tylko od nas zależy, jak je zinterpretujemy i czy uznamy za wystarczająco znaczące by poddać utrwaleniu. Coraz częściej obiektyw aparatu, czy kamera zastępuje naturalny kontakt wzrokowy, a wręcz eliminuje przeżywanie czegoś tu i teraz. Ważniejsze staje się późniejsze odtwarzanie, oglądanie i przeżywanie zarejestrowanych obrazów na nowo. Jak zauważa John Naisbitt „Na uroczystościach rozdania świadectw, szkolnych przedstawieniach, licealnych meczach baseballu, recitalach skrzypcowych i rozgrywkach małej Ligii aparaty fotograficzne strzelają i głośno przewijają filmy. Twarze rodziców zasłaniają technogadżety. A co widzą dzieci? Wymierzone w nie oko obiektywu”[9]. Tego typu zachowania powodują, że rodzice tracą możliwość pełnego uczestniczenia w uroczystości dziecka „tu i teraz”, a dzieci tracą szansę na rejestrację emocji rodziców związanych z tą chwilą. Istotne jest uświadomienie, że rejestracja uroczystości nie powinna stanowić najważniejszego jej elementu. Kamerzysta na ślubie, zmieniając ustawienia młodej pary, by uzyskać korzystniejszy profil i lepsze światło, powoduje, że nierzadko umyka znaczenie przeżywanej właśnie chwili. 

Obraz pełni również istotną funkcję w przypadku odbioru muzyki, nierzadko stając się ważniejszym elementem od niej samej. Dobre „opakowanie” muzyki, wizualizowane w postaci teledysku, stanowi w wielu przypadkach gwarant jej powodzenia. Przygotowanie dobrego teledysku jest trudnym zdaniem, bowiem w krótkim odcinku czasu musi się pomieścić określona liczba informacji, a obraz prezentowany widzom musi być czytelny i komunikowalny.

Z podobną sytuacją mamy do czynienia w reklamie, w której to właśnie odpowiednia wizualizacja reklamowanego towaru, odwołująca się często do podświadomych pragnień, czy skojarzeń, sprawia, że reklamowany produkt jest przez nas pożądany.

W telewizji to obraz ma przewagę nad przekazywaną informacją, bowiem jest to medium, którego nośność informacyjna jest mizerna. Informacja, która nie jest opatrzona materiałem filmowym, przegrywa z mniej istotną, lecz „opakowaną” w obrazek informacją. Widzowie zwracają uwagę jedynie na to, co jest pokazywane, a media oferują wrażenie, że to, co się widzi jest prawdą[10]. Jedynie informacje, na których media zogniskują naszą uwagę stają się przez nas zauważalne. Nierzadko mają one charakter zupełnie trywialny, nie dostrzegamy zaś wydarzeń ważnych, bo media nie zogniskowały na nich swojej uwagi. Pokazujący się w mediach politycy coraz rzadziej odnoszą się do zdarzeń realnych, a coraz częściej preferują wydarzenia medialne, które oceniono pod kątem ich telegeniczności[11]. Mimo, iż telewizja operuje trzema elementami: dźwiękiem niewerbalnym, słowem (mówionym lub pisanym) oraz obrazem (dostarczającym iluzji ruchu i życia), to właśnie ten trzeci element jest w niej najważniejszy[12]. Jak zauważa Beata Kosmalska ruchome obrazy naśladują rzeczywistość, wcale nią nie będąc, jednakże wielka ilość bodźców wzrokowych docierających do nas z ekranu, wywiera dużo większy wpływ na odbiorcę, niż percepcja obrazów w rzeczywistości. Andrzej Chodubski wskazuje wręcz, iż coraz więcej osób pogrąża się w kulturze obrazkowej, nie potrafiąc konsumować informacji przekazywanych słownie[13]. Polityk prezentujący się w telewizji niekoniecznie musi mieć coś istotnego do powiedzenia, ważniejsze jest by dobrze się prezentował na ekranie telewizyjnym.

Obraz dominuje nad słowem i jak pisała Susan Sontag, jeden obraz wart jest tysiąca słów, co w cywilizacji obrazkowej - w jakiej przyszło nam żyć - nie wydaje się specjalnie zaskakujące. Artykuły prasowe wzbogacane są zdjęciami, gdzie nierzadko to zdjęcie staje się elementem ważniejszym od treści samego artykułu. Ważne by fotografia przyciągała, szokowała, zatrzymywała chociaż na chwilę. Mimo, stawianej czasami hipotezy, iż obraz jest nieprzystawalny do tekstu, ze względu na swoją niekonwencjonalność, niesamodzielność, wieloznaczność i ogólnikowość[14], obraz coraz częściej w mediach drukowanych pełni równorzędną rolę z tekstem. Jak zauważa Tomasz Piekot, aż 48% gazet wizualizuje główną wiadomość w formie zdjęcia.

Wydaje się, że obraz i tekst funkcjonują w mediach w symbiozie.  T. Piekot wskazuje, iż obraz jest dookreślony przez tekst, który ogranicza jego wieloznaczność, warunkując interpretację, ale także tekst jest dookreślany przez obraz, który to odgrywa kluczową rolę w ostatecznym zinterpretowaniu danego wydarzenia. W prasie mamy do czynienia z dwojaką formą wizualizacji tekstu[15]:

- wizualizacją realistyczną: zdjęcie jest dokumentacją tekstu, duplikuje informacje komunikowane werbalnie, uzupełnia szczegółowy opis informacyjny o informacje kto?, co?, gdzie? i kiedy?; wizualizację realistyczną charakteryzuje antropocentryzm, przedstawiając bohatera i/lub miejsce akcji.

- wizualizacją symboliczną: zdjęcie przedstawia rzeczywiste wydarzenie i pełni funkcję makrostrukturalną tj. reprezentuje sens globalny zawarty w tytule i lidzie

Wizualizacja symboliczna odnosi się do jakiegoś zdarzenia, jednakże nie musi stanowić jego konkretnego odwzorowania. Artykuł dotyczący huraganu niekoniecznie musi być opatrzony zdjęciem spustoszeń wywołanych tymże konkretnym huraganem, bowiem efekt spustoszeń będzie podobny. Podobnie wizualizowanie tekstu dotyczącego świąt wielkanocnych może być dokonywane przez odwołanie się do symboli z tymi świętami kojarzonymi np. baranek, pisanki, zielona soczysta trawa. Oczywiście fotografie nie są jedynym sposobem wizualizacji tekstu prasowego, coraz częściej jest on uzupełniany o grafiki, schematy, czy wykresy.

 

Homo videns

 

Podobnie sytuacja przedstawia się w kwestii oceny osoby, która najczęściej dokonywana jest na podstawie jej wyglądu zewnętrznego. Markowe ubrania i wyszukane gadżety w wielu przypadkach stają się symbolem statusu. Setki poradników i magazynów ilustrowanych radzą jak się ubrać, by wywrzeć wrażenie na innych i zyskać ich aprobatę. Istotniejsze od tego, co człowiek ma do powiedzenia, jest jego ogólny wygląd (obraz) - atrakcyjna fizys wygrywa z nieatrakcyjnym inteligentem. Łacińska maksyma Jak cię widzą, tak cię piszą święci dzisiaj swoje tryumfy. Jeśli uświadomimy sobie, jak bardzo istotna dla naszego otoczenia jest nasza atrakcyjność fizyczna, jak szybko zostajemy sklasyfikowani na podstawie wyglądu, nie powinno zaskakiwać, że osoby atrakcyjne fizycznie są postrzegane jako[16]:

- cechujące się szeregiem zalet sprzyjających ich lubieniu uważamy bowiem, że są one serdeczne, przyjazne, wrażliwe, towarzyskie, miłe i interesujące,

- szczęśliwsze i mające większe szanse na szczęście również w przyszłości,

- częściej uzyskują pomoc od innych,

- jeśli są kobietami częściej i szybciej wychodzą za mąż,

- jeśli są mężczyznami zaczynają pracę od wyższej pensji i osiągają wyższe szczeble w karierze zawodowej,

- mają więcej do powiedzenia w małżeństwie, niż ich partnerzy,

- jako dzieci uzyskują lepsze stopnie i są uważane przez nauczycieli za mądrzejsze, grzeczniejsze i rokujące na przyszłość,

- obciążane są mniejszą odpowiedzialnością za naganne zachowanie; z wyjątkiem sytuacji, kiedy uroda stanowi instrument ułatwiający popełnienie przestępstwa np. wyłudzenie,

- są lepiej traktowane przez innych, ich kontakty społeczne są satysfakcjonujące.

 Kultura obrazu stawiająca na wizualność, promowanie atrakcyjnego wyglądu fizycznego ma ważkie konsekwencje. Sztuczne do granic możliwości kobiety z silikonowymi biustami, odessanym tłuszczem, korektą nosa i kolagenowymi policzkami stają się znakiem naszych czasów. Media kreują idealny wzorzec kobiecości i męskości. Środki masowego przekazu hołdują młodości, starość jest tematem tabu i prawie w ogóle nie pojawia się w tematyce medialnej. Dążenie do zachowania młodości staje się wszechobecne. Kobiety poddają się obsesji kultu dbania o ciało i perfekcyjną wizualność, aż jedna na pięć kobiet badanych przez TNS OBOP przyznaje, iż z chęcią poddałaby się korekcie biustu, a co siódma z chęcią poprawiłaby rysy twarzy[17]. Wizerunki gwiazd filmowych, czy modelek stają się obowiązującymi wzorcami atrakcyjności, z których czerpią miliony. Wychudzone do granic możliwości modelki stanowią obowiązujący model kobiecości XXI wieku. Wiele osób doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że pokazywanie się w mediach jest gwarantem sukcesu. Wielu hołubi wręcz zasadę: „nie ważne, jak mówią, ważne, że mówią”, a swoją popularność w wielu przypadkach zawdzięcza swojej medialności, zgodnie z zasadą: „nie istniejesz w mediach – nie istniejesz w ogóle”[18]. Media wyznaczają trendy i standardy, nie wyłączając kanonów piękna. Jak słusznie zauważa J. Hudzik mamy do czynienia ze społeczeństwem w którym człowiek czyni z siebie scenę, na której „musi się przedstawiać, prezentować tzn. być obrazem”[19].

Metroseksualni mężczyźni nie pozostają dłużni kobietom (i bynajmniej nie chodzi tutaj o używanie mydła, czy korzystanie z dezodorantów). Zniewieściali panowie depilują nogi, regularnie korzystają z usług kosmetyczek. Androgynia, czyli męskość w kobiecie i kobiecość w mężczyźnie coraz częściej dochodzi do głosu, a różnice między płciami coraz bardziej zacierają się. A wszystko po to by lepiej się sprzedać, lepiej być odbieranym przez otoczenie, pozyskać lepszą pracę. Mimo, iż to nie szata zdobi człowieka, a człowiek szatę w kulturze wybujałego konsumpcjonizmu i plastikowej tandety, relacja ta zdaje się mieć zupełnie odwrotny charakter. Wyszukany ubiór przyozdabia niejedno puste wnętrze, być może oferując iluzoryczne poczucie bycia kimś. Dobrze opakowany (ubrany) człowiek „sprzedaje się” dużo lepiej i doskonale wiedzą o tym specjaliści od public relations. Liczy się pierwsze wrażenie, a jak dobrze wyglądasz połowę sukcesu masz już za sobą.

Jacek Kuroń ubrany w dżinsową koszulę, dla wielu stanowił przykład swobody i luzu, dla innych dżinsowa koszula w kontaktach formalnych będzie wyrazem niechlujstwa i braku dbania o własny image. Nie w każdej jednak sytuacji garnitur z krawatem i elegancka garsonka będzie odpowiednim strojem, wywołującym należyte reakcje u oglądających (słuchających). Polityk wysiadający z luksusowej limuzyny, w „garniaku” za kilka tysięcy złotych, nie przekona do siebie bezrobotnych mówiąc im, że rozumie ich trudną sytuację życiową i wie, co czują, bowiem tak prezentując się, jego słowa, stają się śmieszne i mało wiarygodne. Zgodnie z powiedzeniem „syty nie zrozumie głodnego”, taki obraz musi wywołać rozdźwięk między tym, co dociera do uszu słuchających, a tym, co jest dane im oglądać. Z analogiczną sytuacją spotykają się muzycy hip-hopowi, którzy w swoich tekstach piszą o biedzie, niesprawiedliwości społecznej, a posiadają luksusowe wille i drogie samochody. Fani hip-hopu zarzucają muzykom, którzy osiągnęli sukces komercyjny, że zaprzedali się dla „hajsu” (pieniędzy), a ich sytuacja społeczna powoduje, że wypowiadane przez nich słowa, stają się pustym frazem. Muzycy wobec takich zarzutów bronią się najczęściej poprzez odwołanie się do lat, gdzie żyli w niedostatku i ubóstwie „znając życie ulicy”, przypominając o podobieństwie sytuacji życiowej.

Ryc. 1. Reklama operacji plastycznych

 

 

Źródło: Fokus, nr 11/2006

 

Należy jednak pamiętać o pewnym relatywizmie, jeśli chodzi o określanie atrakcyjności fizycznej. Nie zawsze to, co w naszej kulturze jest określane jako symbol męskości, czy kobiecości, za taki nie musi uchodzić w innej kulturze. Współczesna kultura Zachodu promuje kobiety bardzo szczupłe, nierzadko wręcz wychudzone, istnieją zaś kultury w których, za najatrakcyjniejsze uchodzą kobiety o pełnych kształtach. Coraz częściej również dyskryminowani się ludzie starsi, a zjawisko to określa się mianem ageismu. Społeczeństwa, które przywiązują dużą wagę do młodości i witalności oraz atrakcyjności fizycznej, problem starości spychają na dalszy tor[20].  Starzenie się i starość to temat drażliwy, traktowany tak, jakby w ogóle go nie było, jakby ten „wstydliwy” problem nie istniał. O wiele lepiej sprzedają się w mediach sensacje, afery, czy śmierć zbiorowa, gdzie można wykazać się liczbami, niż cierpienie pojedynczej jednostki. Żądni sensacji paparazzi, nierzadko zamiast pomóc ofierze wypadku robią zdjęcia, by uzyskać jak najlepsze ujęcie, za które zgarną ogromną gażę. Dla wielu dziennikarzy i fotografików cierpienie i ból to doskonały temat do pokazania, a ludzkie odruchy stają w się w takim przypadku mało istotne. Śmierć Jana Pawła II wielu z nas uświadomiła, że śmierć jest naturalną częścią ludzkiego życia. Cierpienie i ból wpisane jest w naszą egzystencję, a unikanie tego tematu, spychanie gdzieś do podświadomości na niewiele się zda, problem wraca bowiem do nas prędzej, czy później. Musimy nauczyć się rozmawiać o tym naturalnym etapie naszego życia, uświadamiając sobie, że nie tylko młodzi, sprawni ludzie żyją na tym świecie. Papież u progu swego życia napisał najpiękniejszą encyklikę - pokazał jak godnie żyć, ale także jak godnie cierpieć i umierać. 

Jak zauważa Anthony Giddens, w społeczeństwach nowoczesnych starsi ludzie mają z reguły niższy status społeczny i mniej władzy, niż w kulturach przednowoczesnych. W kulturach społeczeństwa niezachodnich takich jak Indie, czy Chiny osoby starsze obdarzane są szczególnym szacunkiem ze względu na ich mądrość życiową i doświadczenie[21].

W społeczeństwie ponowoczesnym, gdzie mamy do czynienia z odwróceniem procesu socjalizacji, mądrość starszych na niewiele się przydaje. To młodzi bowiem w wielu przypadkach, stają się tymi, którzy wprowadzają rodziców i dziadków w świat nowinek technologicznych. Co drugi badany przez CBOS[22] respondent przyznaje, iż ludzie młodzi w stosunku do ludzi starszych są obojętni, nie interesują się nimi, a co szósty badany uważa, że młodzi ludzie odnoszą się do starszych osób z niechęcią.

 

Ikonosfera Internetu

 

Praczłowiek zanim zaczął komunikować się za pośrednictwem mowy, stosował znaki niewerbalne, a jedną z form takiej komunikacji były przekazy ikonograficzne[23]. Współczesny świat powraca do tej jakże prostej formy komunikacji, stosowanej już przez pierwsze cywilizacje, przed tysiącami lat (pismo obrazkowe).

Informacje w Sieci mogą być przekazywane na co najmniej trzy sposoby tj. jako komunikaty tekstowe, piktogramy, czy obrazy rzeczywiste np. fotografie stanowiące odwzorowanie danego pojęcia. Na poniższej rycinie pokazano sposoby przedstawiania tej samej informacji za pomocą różnych sposobów przekazu.

 

Ryc. 2. Różne sposoby przedstawienia tego samego pojęcia

 

Źródło: opracowanie własne

 

W Internecie mamy do czynienia właściwie ze „skanowaniem” strony WWW przez użytkownika (szybkim przeglądaniem zamiast czytaniem), podane tam informacje muszą być skondensowane, czytelne i szybko interpretowalne przez odbiorcę. Zastąpienie słowa obrazem w interfejsie jest zgodne z ogólną tendencją nowoczesnego społeczeństwa, gdzie coraz więcej informacji przedstawia się właśnie w formie obrazu, a nie tekstu[24]. Słowo elektroniczne pełni rolę służebną wobec obrazu, a sama forma – multimedialna warunkuje ogniskowanie naszej uwagi właśnie na obrazie, a nie na tekście[25]. Ikonizacja wielu elementów stron WWW staje się doskonałym sposobem na skrócenie czasu dekodowania podanego przekazu i łatwą jego interpretację. Wiele elementów funkcjonujących na stronach WWW zostaje zobrazowanych tak, aby komunikować się bez używania nadmiernej ilości słów. Czasami prowadzi to do zupełnej eliminacji tekstu, na rzecz obrazu. Przykładem może być koperta symbolizująca pocztę e-mail, filiżanka obrazująca kawiarenkę internetową, czy domek symbolizujący stronę domową itp. Przyglądając się mediom elektronicznym możemy zauważyć, że obraz dominuje nad tekstem, czasem nawet całkowicie je wypierając. Współczesny człowiek posługuje się już właściwie dwoma kodami - ikonicznym i alfabetycznym, a wielu wieści erozję tego drugiego, kosztem rozwoju tego pierwszego[26]. Tendencja ta jest wyraźnie zauważalna we współczesnych interfejsach, gdzie coraz więcej informacji pojawia się w formie graficznej.

 

Ryc. 3. Wygląd strony internetowej portalu Gazeta.pl – ikony w górnej części okna

 

 

Strona w Internecie ma charakter o wiele szerszy i pojemniejszy, a wzbogacona o odnośniki, zatraca charakterystyczne dla strony książkowej właściwości linearności. Lev Manovich stosuje tu analogię do zwoju papirusu, którego odwijanie przypomina przewijanie paska przeglądarki. Informacje w obu formach przekazu informacji nie są obecne od razu, a raczej pojawiają się stopniowo od góry do dołu[27].

Mimo, iż wielu z nas nie zastanawia się, jaki zasób informacji, kryje się pod konkretną ikoną, proste obrazki ułatwiają nam „oswajanie” ezoterycznego środowiska komputerów.  Obrazkowe, metaforyczne prezentowanie informacji, szczególnie cenią sobie osoby nie zajmujące się techniką i jak przewiduje się, Internet i komputery coraz bardziej będą zanurzać się w obrazkowych symulacjach[28]. Coraz większa liczba projektantów interfejsów świadoma jest tego, że techniki multimedialne mają ewoluować w kierunku bardziej przyjaznych dla człowieka narzędzi. Eksperymenty podejmowane w tym obszarze wyraźnie wskazują, że biznes programistyczny coraz większy nacisk kładzie na projektowanie przyjaznych, spersonalizowanych interfejsów[29]. Coraz częściej interfejsy są zorientowane na użytkownika (ang. user-centered), co w wielu przypadkach znacznie ułatwia adaptację i skraca czas przystosowywania się do nowego środowiska.

Mimo, iż użycie obrazu zamiast tekstu jest mało ekonomiczne, gdyż z reguły dobrej jakości obraz komputerowy, czy fotografia zawiera dużo więcej miejsca w pamięci komputera[30], to jednak obraz staje się priorytetowy w walce o miejsce w oknie przeglądarki internetowej. Proces ikonizacji nie jest więc podyktowany ekonomicznością, a raczej wygodą użytkownika. Interfejs oparty na obrazie, jest o wiele bardziej przyjazny i łatwiej przyswajalny przez użytkownika. Jak zauważa Jerzy Bobryk proces ten podyktowany jest wygodą użytkownika, bowiem znaki ikoniczne (fotografie, rysunki, wszelkie obrazy) są przez człowieka szybciej rozpoznawalne, niż znaki-symbole (słowa, symbole matematyczne). Podobnego zdania jest K. Krzysztofek, który twierdzi, że ikona w znaczny sposób przyspiesza proces informatycznej aklimatyzacji, dając iluzję władzy nie tylko nad maszyną, ale i ludźmi, jak to ma miejsce w przypadku gier komputerowych[31]. Niejednokrotnie dzieje się tak, że adaptacja z ikonicznym językiem komputerów ma miejsce  zanim dziecko nauczy się czytać i pisać. Posługując się jedynie ikonami, które obrazują odpowiednie elementy wirtualnego środowiska już trzyletnie dziecko potrafi korzystać z prostego edytora graficznego, a nawet coś wydrukować – czego sama doświadczam obserwując moją trzyletnią córeczkę. Szczególnie w sytuacji, gdy ikony mają intuicyjny charakter obsługa ta staje się dziecinnie prosta, nie wymagając żadnych umiejętności piśmienniczych. 

Pojawiające się w Internecie ikony to nie tylko element graficznych interfejsów stron WWW, ale także ikony bezpośrednio powiązane z wymianą informacji poprzez Internet, czyli np. ikony, awatary występujące w komunikatorach. Stanowią one integralną część tych narzędzi komunikacji, umożliwiając użytkownikowi definiowanie swojego statusu i informowanie innych użytkowników Sieci o aktualnie wykonywanych czynnościach. Proste ikonki wielu komunikatorów przekazują informacje o dostępności danego użytkownika, informując, czy dany internauta jest gotowy do rozmowy, czy też jego ikona „ogłasza”, iż jest on „niedostępny”, „zajęty” itp. Większość komunikatorów pozwala samodzielnie edytować swój aktualny opis statusu, gdzie użytkownicy mają możliwość wstawiania motta dnia, opisu aktualnie wykonywanej czynności, czy informowania o zamierzeniach - „przez najbliższy tydzień będę offline”. Ikony te mogą być zależne od typu komunikacji np. w komunikatorach opartych o protokół Jabber istnieje możliwość korzystania z informacji serwisów pogodowych, gdzie ukazują się ikony obrazujące aktualny stan pogody. Wiele komunikatorów umożliwia własne definiowanie ikon w wykorzystywanym do komunikacji narzędziu. Komunikacja pomiędzy komunikatorami opiera się o kod ASCII, tak naprawdę żadne ikony nie są przesyłane między użytkownikami, stąd ikona dostępności może być różnie obrazowana w różnych komunikatorach.

W komunikacji poprzez komunikatory bardzo często emotikony (znaki ASCII) zastępowane są przez ikony obrazujące np. uczucia. Ich pojawienie się jest zależne od danego komunikatora, przy czym niemalże wszystkie komunikatory z interfejsem graficznym „interpretują” standardowy zestaw emotikon. Niestandardowe emotikony nie w każdym komunikatorze będą wyświetlane w postaci ikon, w takiej sytuacji pojawia się odpowiadający im kod (opis tekstowy). Emotikony są to znaki – symbole, stworzone ze znaków interpunkcyjnych, czasem z towarzyszącymi im literami. Emotikon jest swoistym substytutem komunikacji niewerbalnej, ma ukazać to, co dla odbiorcy jest niedostrzegalne – mimikę, intonację głosu, gestykulację, nastrój. Właściwie ich lista jest nieograniczona, jedynym punktem granicznym jest nasza wyobraźnia. Poniżej przedstawiam najpopularniejsze emotikony (należy je odczytywać obracając głowę o 90 stopni w lewo):

:-(  smutek;

;-)  przymrużenie oka;

:-0  zdziwienie.

Projekt H[32] wykazał, iż w usenetowych grupach dyskusyjnych, jak i innych forach 13,4% wiadomości z próby 3000 postów zawierało tego typu akcenty graficzne[33].

Mimo, iż emotikony stanowią substytut stanów uczuciowych doświadczanych w danej chwili, stanowią jednak źródło informacji przemyślanych i wysyłanych świadomie[34]. W komunikacji face-to-face sygnały niewerbalne, jakie wysyłamy do partnera(ów) komunikacji z reguły mają charakter podświadomy. W komunikacji zapośredniczonej, w której uczestniczy maszyna (komputer), mamy czas na zastanowienie się i zobrazowanie naszej emocji odpowiednim emotikonem. Z pewnością emotikony są elementami, które „łagodzą” surowy charakter internetowej komunikacji, stanowiąc substytut emocji i ułatwiając rozumienie wielu komunikatów np. o charakterze ironicznym. Stanowią one stały element komunikacji internetowej i są często wykorzystywane np. przez uczestników czatów.

 

Ryc. 4. Fragment rozmowy na czacie wraz z wykorzystywanymi emotikonami

Ikonosfera Internetu to także bogaty wachlarz sygnatur wykorzystywanych przez użytkowników globalnej Sieci. Sygnatury to wiadomości tekstowe lub graficzne dołączane do listu elektronicznego, wypowiedzi na forum, czy innej formy komunikowania się w Sieci. Najczęściej zawierają one imię i nazwisko nadawcy, czasem adres mailowy, adres strony WWW, czy numer komunikatora. Nierzadko internauci umieszczają w niej swój ulubiony aforyzm, motto życiowe, czy grafikę złożoną z kodów ASCII. Sygnaturki graficzne właściwie nie mają ograniczeń, ich wygląd i charakter zależy od inwencji twórcy.

 

Ryc. 5. Przykłady sygnatur

#    #   ##    ####  #####    ##   #      ###### #    #   ##   

##  ##  #  #  #    # #    #  #  #  #      #      ##   #  #  #  

# ## # #    # #      #    # #    # #      #####  # #  # #    # 

#    # ###### #  ### #    # ###### #      #      #  # # ###### 

#    # #    # #    # #    # #    # #      #      #   ## #    # 

#    # #    #  ####  #####  #    # ###### ###### #    # #    # 

 ####  ###### #####  #    # #    #   ##   #####  

#          #  #    # #    # ##   #  #  #  #    # 

 ####     #   #    # #    # # #  # #    # #    # 

     #   #    #####  #    # #  # # ###### #####  

#    #  #     #      #    # #   ## #    # #   #  

 ####  ###### #       ####  #    # #    # #    # 

http://www.network-science.de/ascii/

            )

          ( _   _._

           |_|-'_~_`-._

        _.-'-_~_-~_-~-_`-._

    _.-'_~-_~-_-~-_~_~-_~-_`-._

   ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

     |  []  []   []   []  [] |

 jgs |           __    ___   |   

   ._|  []  []  | .|  [___]  |_._._._._._._._._._._._._._._._._.  

   |=|________()|__|()_______|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=|=| 

 ^^^^^^^^^^^^^^^ === ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^  

          (o\---/o)          (o\-~-/o)          (o\~~~/o)

            ( 6 6 )            ( , , )            ( 9 9 )

   _____,~~.(_(T)_),~~.____,--.{_(Y)_},--.____,--.(_(T)_),--._____

  |     "--"       "--"    "--"       "--"    "~~"       "~~"     |

  |                                                               |

  |                                                               |   hjw

  |    _,-.    ,-._         _,-.    ,-._          _,-.    ,-._    |   `97

  |___(ooO )__( Ooo)_______(ooO )__( Ooo)________(ooO )__( Ooo)___|  

      ((_) )  ( (_))       ((_) )  ( (_))        ((_) )  ( (_))

       "--"    "--"         "~~"    "~~"          "-~"    "~-"

   .=     ,        =.

             _  _   /'/    )\,/,/(_   \ \

              `//-.|  (  ,\\)\//\)\/_  ) |

              //___\   `\\\/\\/\/\\///'  /

           ,-"~`-._ `"--'_   `"""`  _ \`'"~-,_              ,

           \       `-.  '_`.      .'_` \ ,-"~`/          ,\|//,/,

            `.__.-'`/   (-\        /-) |-.__,'         _|="=\="=./_,

    \_/       ||   |     \O)  /^\ (O/  |              ,//"\-/\"\= //_,

    -0-       `\\  |         /   `\    /             ,\/=/,"=/ /"=`///.

    -0-         \\  \       /      `\ /           ,\//="\'-.\"//-c_ a\

    -0-          `\\ `-.  /' .---.--.\      ,\\_\=_\/=\"/,)_-"\\\_=___)

                   `\\/`~(, '()      ('      `/-/=//,-'`--)))`--)))

                     /(O) \\   _,.-.,_)

                    //  \\ `\'`      /

                   / |  ||   `""""~"`

                 /'  |__||

                       `o 

http://www.ascii.piwko.pl/ASCIIPlusz.html

Sygnatura staje się istotnym elementem kreowania sieciowej tożsamości. Komunikuje innym użytkownikom przekonania danej osoby, jej zapatrywania na rzeczywistość, ironiczny lub poważny stosunek do życia. Wydawałoby się, że sygnatura jest niepozornym i mało znaczącym elementem sieciowej komunikacji, jednakże nawet krótki komunikat, czy grafika wiele mówi o jej autorze, wykonywanym przez niego zawodzie, czy hobby. Bardzo często tematyka sygnatur wiąże się bezpośrednio z tematyką form dyskusyjnego, np. na forum dla ciężarnych kobiet, jako sygnaturkę przyszłe mamy umieszczają licznik dni do daty porodu, a młode mamy podają imię dziecka i datę jego urodzenia, zaś na forum motoryzacyjnym pasjonaci motoryzacji wstawiają logo swojej ulubionej marki samochodu. Niektóre narzędzia w Sieci umożliwiają wyrafinowane sposoby korzystania z kodów ASCII np. przetworzenie własnego zdjęcia, czy też tekstu.

Ryc. 6. ASCII Art – zdjęcie autorki wygenerowane za pomocą narzędzia dostępnego w Sieci

....'szhhh=~--''''''--------'------~~~(<<+<<(((((<<<<<=zDDhh

....'szhhh=~--'-'''''''-----------~~((<<<++++<<<<<<<<<+=hDhh

....'szhhh+---'-'''--------------~(<======++++++<<<<<<<+zDDh

....'szhDh+---'-''''---'-------~<+=ss=++((((((((<<<<<<<<=hDh

....'szhhh+---'--------------~(<==s=<(~~-~~~(((<(((((<<<<shh

....'szhhh=-''''''''--------~(<++++(~-~~(~~((((<(((((((<<=zh

....'szhhD=-'''--------~---~~<<++<((~(<+==sss=<<<<((~(((<<=h

.....szhhD=-'~~~((<<<<(~~~~~(<<<<(((+szhhhhDhzs+<<(~~~((((+z

.'..'=zhhDz-~((<+=s==++<(~-~~(((<<<<zs=+sssssss=<((~~~~(((+=

.'...+zhhDh~(<<+==<+(<<<(~~~~~((<<<=s(~+ss====+<<(~~~~~(((<+

.'...<zhhDD(<<<<(~-~((<((~-~~~(((<<s+(~<==+<<<<(((~~~~~~(((<

.....<zhhDD<<(~~-~~~((<<<~--~~(<<<<=++<<++<(((((~~~~~~~~(((<

.....(zhhDD+(~--~<=szzs=+(--~~(<(((<((((((((~(~~~~~~~~~~(((<

.....(zhhDDs~-~<hhhsz=zs=<--~(((<(<((~((~~~~~~~~~~~~~~~((((<

.....~zzhhDz(~<shs+====s+(~-~((((((~(~~-~~~~~~~~~~~~~~~((((<

.....-zzhhDh((+hs<~+=+<++(~-~((((<<((~-~~~-~~---~~~~~~~(((<<

.....-shhDhD+(+=++<<<<<<((~-~((((((((~~~-~-------~~~~~(((((<

.....-shzhhD+~((((~~(((((~--~(<<(<(((~~~~~------~~~~~~(((((<

.....'=hhhDD=~~~----~~~~~~--~(((<<<(~~~~~~------~~~~~~((((<<

.....'=hhhhD=~~------~~~~---~(((<<<((~~-~~------~~~~~(((((<<

.....'+hhhhD=--------~~~---~~((<(<<<<(~~~~------~~~~(((((((<

.....'+hhhDD=---------~~----~~(((<<++<~~~~----~~~~~~(((((((<

.....'<hhhDD=-''-----~~~-----~((<<<<=+(~~~~~-~~~~~~(((((((<<

'.....<hhhhD=--'''---~~~--'-~~<<<<(<==<~~~~~~~~~~~~(((((((<<

...'.'(hhzDDs-''''----~~~-~~((+===<<++<~~~~~~~~~~~((((((((((

.....'(hhhhDh-''''----~((((<(<+=zs==+<(~~~~~~~~~~~((((((((((

.'...'~hhhhhD~''''----~(<(<+<<+=+<++<(~~~~~~~~~~~(((((((((((

.'....-zhhhhD<''''----~(((<<((<(((<<(~~~~~~~~~~~((((((((((((

......'zhhhhDs''''----~((~~(~~~~~((((~~~~~~~~~((((((((((((((

...'...=hhhhDh~'''----~~(-~~--~--~~~~((~~~~~~(((((((((((((((

'......(hhhhhD+'''----~~~--~----~~~~~~~~~~~~((((((((((((((((

'.'..'.~zhhhhDz-''---~~~---~---~-~~~~~~~~~~(((((~(((((((((((

.......'shhhhhD<''---~~~-~-----~-~~~~~~~~(((((((~((((((((((<

........+hhhhhDs-----~~~~~------(((((((<<<<(((((~((((((((((<

........(zhhhhDD<----~~~---~~(((<<<<<+=ss=<(((~~~(((((((((<<

........-zhhhhhDh'-~--~~--~(((((<+=====++<((((~((((((((((<<<

........'shhhhhhD<--~-~~~~(+++=+=+<<((<<(~~~(~~((((((((((<<<

.........=hhhhhhhh-----~~(<<<(((~((((<<((((((~~((((((((<(<<<

.........+hDhhDhhD('-----~~~~~~~~~~((<<(~~~~~(((((((((<<<<++

.........<hDDhDhDhs------~~-~~~~~~((<<(~~((~~((~((((<<<<<<+=

.........<hhDDDhhhD(--'--~~--~~((<<<(~~~~~(((~~~(((<<<<<++=s

.........(hhDDDDhhhs---'----~~~~<<((~~~~~~~~~~~~(((<<<<<+==s

.........(hhDDhDDhDD<'--------~((((~~~~~~~~~~~~((<<<<<++==zz

.........<hhhDhDhDDhh~------~--~~~~~~~~~~~~~~~((<<<<++====sz

.........+DhhDhDhDhDDs~~-~~~((~'-~~---~~~~~~~(((<<<++===s=sh

.........sDhzhDDhDDDhs(~~~~~<<(---------~~~~(((<<<++==ss==sh

........-hDDhDDDhss(~--~~~-~(<<<~---~---~~~((<<+++===s====zh

.......'(zss=++(~--''''---~~((<++(--~--~~~((<<++===ss===+shD

......''~-''--''''''''''''--~(((++(~~~~(((<<++==ssss===++zhh

......'-'''---------------'-~(((<=<(((((<<++=sszss=====+=zhh

http://www.typorganism.com/asciiomatic/

 

Ikonosfera Internetu to także bogaty zestaw awatarów, jakimi posługują się użytkownicy gier komputerowych typu RPG, FPP, czy uczestnicy for dyskusyjnych. Termin awatar wywodzi się z hinduizmu, gdzie oznacza rozmaite wcielenie, jakie bóstwo może przyjąć po śmierci zstępuje na ziemię. Awatar może być niewielka grafiką, często o charakterze symbolicznym, oddającą charakter jej użytkownika, ale równie dobrze może stanowić rozbudowany model wykonany w grafice 3D, gdzie użytkownik może nadawać mu unikalne imiona (nicki), dowolnie modyfikując jego wygląd poprzez zmianę koloru oczu, włosów, wzrostu, czy ubrania. Najczęściej awatary w jakiś sposób wiążą się ze swoim użytkownikiem, odzwierciedlając jego temperament, zainteresowania, czy wygląd fizyczny. Nierzadko jednak stanowią one zupełnie przeciwieństwo swojego adresata. Awatary poprzez swoją obrazowość, a przez to siłę ekspresji, w znaczący sposób wpływają na postrzeganie danego użytkownika, a charakter awataru jest często uważany za tożsamy z charakterem jego właściciela. Metaforyczna maska awataru stanowiąc sieciową tożsamość wielu osób, wyzwala z fizycznego ciała, pozwalając przybrać mu nowy wymiar i charakter. 

 

Ryc. 7. Przykładowe awatary

 

       

 

Obrazy zamieszczane w Internecie stają się coraz bardziej istotnym elementem przestrzeni wirtualnej. Swoje prace prezentują w Sieci artyści malarze, graficy komputerowi, czy fotograficy. Fotografie stanowią stały element wielu stron internetowych. Obok stron WWW prezentujących fotografie dobrej jakości artystycznej (digart.pl), które są oceniane przez innych internautów, co praktycznie eliminuje fotografie i grafiki słabej jakości, w Internecie swoje prace prezentują również amatorzy fotografii, jak na przykład w serwisie fotka.pl. O ile pierwszy serwis ma charakter niemal profesjonalny, gdzie najlepsi mają szansę zdobyć pracę dzięki m.in. wysokim notom przyznawanym przez innych użytkowników serwisu, o tyle w przypadku drugiego serwisu wartość artystyczna zdjęć ma drugorzędne znaczenie, chodzi raczej o możliwość poznania innych osób w Sieci i tworzenie społeczności. Również i strony domowe użytkowników Internetu obfitują w zdjęcia. Niemal każdy internauta na swojej stronie domowej obok informacji związanych z wykonywaną pracą zawodową, czy hobby, zamieszcza zdjęcia swoje, czy członków rodziny. W większości przypadków nie jest to fotografia wysokich lotów, jednakże przełamuje w znaczącym stopniu anonimowość Internetu i pozwala „bliżej poznać” użytkownika danej strony.

 

Ryc. 8. Wygląd strony internetowej serwisu digart.pl

           

Z badań wynika, iż w Sieci swoje zdjęcia publikują głównie osoby młode[35], niemal co drugi użytkownik serwisów umożliwiających umieszczanie w Internecie fotografii mieścił się w kategorii wiekowej 15-24 lata. Osoby te spędzają na tego typu stronach średnio ponad 4 godziny. Najwięcej czasu na witrynach poświęconych fotografii spędzają użytkownicy rzadko korzystający z Internetu (kilka razy w miesiącu) - niemal cztery godziny w miesiącu oraz korzystający codziennie lub prawie codziennie – prawie trzy godziny w miesiącu. Jeśli chodzi o status społeczny użytkowników serwisów fotograficznych to najczęściej są to studenci (42,92%), zaś najmniej zainteresowani tego typu serwisami są właściciele przedsiębiorstw, gdzie tylko co czwarty przynajmniej raz gościł na tego typu stronach.

 

Ryc. 9. Średnia liczba odsłon i średni czas na użytkownika w witrynach „fotograficznych” według częstotliwości korzystania z Internetu[36]

Źródło: Gemius, 2007, Internauci wymieniają się zdjęciami, dostęp: http://audyt.gemius.pl/zdjecia_analiza_1.php

            W marcu 2007[37] najpopularniejszym serwisem publikującym zdjęcia użytkowników sieci Internet był serwis fotka.pl, który odwiedziło aż 16,2% internautów. Polscy użytkownicy spędzili na nim niemal pięć godzin.

Fotografie najczęściej są wykonywane w sytuacjach ważnych[38] z punktu widzenia jednostki, czy grupy społecznej[39]. Utrwaleniu za pomocą zdjęcia sprzyjają momenty istotne, takie które chcemy zatrzymać, do których można powracać, by odnawiać przeżywanie danej chwili. Odtwarzanie zachowanej na zdjęciu chwili w wielu sytuacjach staje się elementem scalającym i spajającym więzi społeczne „popatrz jaka piękna z nas była para”. Oglądanie zdjęć w wielu przypadkach stanowi element tożsamości i podtrzymania tradycji. Wspólne oglądanie zdjęć z przeszłości powoduje nierzadko wzruszenie, uświadamia przemijalność człowieka i jego nietrwałość. I choć czasem czas wymazał z pamięci daną chwilę, zdjęcia stanowią doskonały sposób na odtworzenie jej w pamięci. Zdjęcia przodków w wielu domach przechowywane są niemal jak relikwie i otaczane szacunkiem.

„Zatrzymaniu” w kadrze obiektywu podlegają więc różnego rodzaju ceremonie o charakterze religijnym (śluby, chrzty, pogrzeby, święcenia kapłańskie), rytuały rodzinne (celebrowanie różnego rodzaju rocznic), czy sytuacje „specjalne”, o unikalnym wymiarze np. wręczenie honorowego stypendium. Stawanie się obiektem fotografowanym wprowadza nas w sytuację o wyjątkowym charakterze, mamy bowiem do czynienia z uświęceniem sytuacji fotografowanej[40]. Jak zauważa P. Sztompka fotografia staje się formą kultu samego siebie[41]. Kobiety pieczołowicie przygotowują się do zdjęć starannie układając włosy, poprawiając makijaż i dobierając odpowiedni strój. Na zbyt wczesne naciśnięcie przycisku wyzwalacza reagują dezaprobatą, w sytuacji gdy nie zdążą poprawić fryzury, czy odpowiednio się ustawić. Kobietom szczególnie zależy na dobrym prezentowaniu się na zdjęciach, od nich to bowiem wymaga się atrakcyjnego wyglądu i urody. P. Kławsiuć wskazuje, że kobiety niszczą zdjęcia na których wyglądają nieatrakcyjnie, co nie ma miejsca w przypadku mężczyzn. Wiele osób unika w ogóle zdjęć, gdyż unaoczniają one niedostatki urody i wypierane ze świadomości braki. Jedna z internautek pisze na swoim blogu:

„lubię robić sobie zdjęcia od góry, bo wtedy naprawdę ładnie wyglądam. moja okrągła twarz staje się trójkątna, szczupła, ładna. mam mnóstwo takich zdjęć. potrzebne mi były, żeby zbudować pozytywny obraz siebie w mojej świadomości. ale już mi sie chyba odechciało takich zdjęć. za każdym razem wydaje mi się, że próbuję w ten sposób oszukiwać, siebie przede wszystkim. nie chodzi też o eksponowanie brzydoty, ale o pokazywanie niedoskonałości tego świata i szukanie piękna w tej właśnie niedoskonałości”[42].

Zdjęcie staje się elementem statusu, podwyższenia swojego prestiżu społecznego. Chętnie fotografujemy się razem z osobami znanymi, medialnie hołubionymi, zawsze warto pokazać się w towarzystwie osób znanych i lubianych, by móc nieco zaczerpnąć z ich splendoru. Już sama obecność człowieka z aparatem w wielu sytuacjach deprymuje i wprowadza w lekkie zażenowanie, czy aby dobrze wyjdziemy na zdjęciu. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku fotografii ślubnej, bez której wiele młodych par w ogóle nie wyobraża sobie ceremonii ślubnej. Paradoksalnie w pewnym momencie istotniejsze staje się dobre ustawienie do zdjęcia, niż pełne uczestnictwo w tak istotnym wydarzeniu. Jak wskazuje P. Kławsiuć obecność fotografa na ceremonii ślubnej sankcjonuje uroczystość rytuału. Zdaniem Kławsiucia „Wspólne zdjęcie może umacniać, a może i współtworzyć więzi społeczne (…) od razu widać, kto kogo prosi do wspólnego zdjęcia (później, być może, kto kogo na zdjęciu obejmuje), kto jest proszony o jego wykonanie (a przez to pozostaje poza zdjęciem), ewentualnie, kto jest przy całym procesie całkowicie ignorowany. Czasem dzieje się tak, że dopiero wspólne ustawienie się do zdjęcia wielu osobom uświadamia przynależność do owej grupy. Zaproszenie do takiej fotografii oznacza potwierdzenie przynależności do środowiska. Z drugiej strony, niepozowanie do wspólnego zdjęcia bywa wyraźnym zaznaczeniem swojej odrębności czy nawet niechęci wobec niej”[43].

Mój znajomy niemal każdą zagraniczną wyprawę kończy zbiorowym oglądaniem zdjęć w gronie znajomych. Gdy za oknem szarzeje, zebrani w domu podróżnika goście, oglądają slajdy z odbytych przez gospodarza domu wypraw, które okrasza bogatym komentarzem, zaznajamiając zebranych ze specyfiką miejsca, panującym tam klimatem. Aparat fotograficzny staje się narzędziem ułatwiającym oswajanie nieznanej, tajemniczej przestrzeni „śniadzi młodzieńcy na skuterach przestają być gospodarzami i stają się statystami w naszym „Turystlandzie”[44].

Internauci pasjonujący się fotografią niejednokrotnie na własnych stronach domowych podkreślają, jak istotnym elementem ich codziennej egzystencji jest fotografowanie. Na stronach WWW fotografików znajdziemy cały szereg sentencji potwierdzających istotność tej czynności w życiu „fotografuję więc jestem”, „nie będę mówił nic o sobie, najwięcej powiedzą moje fotografie”, „fotografia to cały mój świat”. Co ciekawe strony artystów fotografików rzadko kiedy są przegadane, istotny jest obraz, wieloznaczność i niedopowiedzenie, które powodują, że każde zdjęcie jest inaczej interpretowane przez oglądającego.

Funkcjonujące w sieci serwisy umożliwiające publikowanie zdjęć właściwie niewiele wspólnego mają z prostymi albumami umożliwiającymi publikowanie swoich zdjęć. Większość z nich przypomina raczej rozbudowane serwisy społecznościowe, które integrują swoich członków wokół wspólnej pasji, jaką jest fotografowanie. Serwisy umożliwiają ocenę opublikowanych zdjęć, tworzy się rankingi najlepiej ocenianych przez internautów fotografii, a pasjonaci mają możliwość dyskusji na forum, czy czacie. Użytkownicy serwisów fotograficznych mają możliwość dołączania do swojego profilu znajomych, tworzenia sieci kontaktów, a także dzięki zaprezentowaniu swoich zdjęć w Sieci mają szansę otrzymania ciekawego zlecenia, czy nawet możliwość znalezienia pracy. Na wielu serwisach fotograficy muszą zmierzyć się z „próbą ogniową” - ich zdjęcia są oceniane i komentowane przez innych użytkowników Internetu. I choć czasem to doświadczenie dla wielu fotografów bywa bolesne, w innych przypadkach pozwala uwierzyć w swoje możliwości i nie poprzestawać na dotychczasowych osiągnięciach, doskonaląc swoje umiejętności.

 

Magdalena Szpunar: dr nauk humanistycznych w zakresie socjologii. Dwukrotna stypendystka Uniwersytetu Jagiellońskiego (stypendium naukowe dla doktorantów). Współautorka Systemu Zarządzania Badaniami eBadania.pl (www.eBadania.pl) umożliwiającego realizowanie badań sondażowych drogą online. Zainteresowania naukowe: socjologia Internetu, metodologia badań; kontakt: magdalena_sz@wp.pl

 

Słowa kluczowe: kultura obrazu, ikonosfera, ikona, obraz, sygnatura, awatar, fotografia, Internet